Wenecja, kościół San Zaccaria
Venezia, chiesa di San Zaccaria

Lokalizacja: Wenecja - Castello, Campo S. Zaccaria (45.4347903, 12.343396)
Budowa: 1458 - 1504
Architekt: Antonio Gambello, Mauro Codussi
Styl: renesansowy

Początki kościoła związane są z przywiezieniem do Wenecji ciała św. Zachariasza, ojca św. Jana Chrzciciela. Ciało świętego podarował Wenecji przed 820 r. cesarz bizantyjski Leon V Ormianin. Przy kościele założony został klasztor sióstr benedyktynek a wiele zakonnic wywodziło się z najważniejszych rodów weneckich. O znaczeniu światyni świadczy też to, że doża odwiedzał kościół w każdy Poniedziałek Wielkanocny.

HISTORIA. Pierwszy kościół został zbudowany przed rokiem 827 z inicjatywy doży Agnello Partezipazio. Ten sam doża ufundował przy kościele klasztor benedyktynek. W 1105 r. kościół został uszkodzony w czasie pożaru. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1458 r. pod kierunkiem Antonio Gambello a po jego śmierci w 1481 r. prace kontynuował i w 1504 r. doprowadził do końca Mauro Codussi. W 1810 r. rozwiązany został klasztor benedyktynek.

ARCHITEKTURA. Renesansowy kościół złożony z trójnawowego, trójprzęsłowego bazylikowego korpusu i krótkiego prezbiterium zamkniętego trójbocznie. Prezbiterium otoczone jest obejściem z wieńcem czterech kaplic na rzucie półkola. Od północy na wysokości trzeciego przęsła dostawiona jest zakrystia. Od południa do kościoła przylegają dwie kaplice: capella do S. Atanasio i capella di S. Tarasio, która jest chórem poprzedniego kościoła. Fasada powstała w dwóch etapach, dwie dolne kondygnacje są wczesnorenesansowe a ich autorem jest Gambello, zaś wyższe renesansowe kondygnacje są dziełem Codussiego. Fasada jest trójosiowa i podzielona wysuniętymi do przodu odcinkami muru, podziały poziome tworzą wydatne gzymsy. W dolnej kondygnacji na osi znajduje się półkolisty portal, nad którym umieszczona jest uszkodzona rzeźba Madonny z Dzieciątkiem. Boczne pola dolnej kondygnacji pokryte są okładziną z kolorowego kamienia. W bocznych polach górnej kondygnacji umieszczone są podwójne wąskie okna o półkolistych zamknięciach. Pozostałe przestrzenie wypełniają blendy o podobnych wykrojach. Kondygnacja trzecia wypełniona jest pięcioma dużymi, zamkniętymi półkoliście oknami. Dwie ostatnie kondygnacje, podzielone pilastrami i kolumnami, ujęte są półszczytami i zwieńczone szczytem odcinkowym, na którym ustawiony jest posąg Chrystusa Zbawiciela. Elewacje korpusu nawowego opięte są przyporami, wnętrze oświetlają duże, zamknięte półkoliście okna południowe w nawie głównej. Dwa przęsła zachodnie nawy głównej nakryte są dachem dwuspadowym, nad przęsłem zachodnim wznosi się kopuła, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Wewnątrz dwa zachodnie przęsła nawy głównej i nawy boczne nakrywają sklepienia krzyżowe, nad wschodnim przęsłem korpusu pozorna kopuła, zaś nad obejściem mniejsze kopuły. Sklepienia w korpusie wsparte są na sześciu monumentalnych kolumnach ozdobionych kompozytowymi kapitelami, wykonanymi przez Giovanniego Buona w 1476 r. Prezbiterium otwarte jest do obejścia półkolistymi arkadami w dolnej kondygnacji i ostrołukowymi prześwitami z maswerkami w kondygnacji górnej. Od południa do kościoła przylegają zabudowania dawnego klasztoru benedyktynek, do których dostawiona jest dzwonnica.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Najcenniejszym zabytkiem kościoła jest umieszczona w drugim ołtarzu lewej nawy Pala di San Zaccaria. Jest to obraz namalowany przez Giovanniego Belliniego w 1505 r. i przedstawiający Madonnę z Dzieciątkiem w otoczeniu śś. Katarzyny, Łucji, Piotra i Hieronima. Dalej na ścianie znajduje się pomnik nagrobny rzeźbiarza Alessandro Vittori (zm. 1604) wykonany przez jego uczniów. W pierwszym ołtarzu prawej nawy znajduje się obraz Madonny pędzla Palmy Młodszego. W drugim ołtarzu wykonanym przez Alessandro Vittorię, umieszczone są relikwie świętego Zachariasza i świętego Atanazego. Nad wejściem do kaplicy św. Atanazego zawieszony jest obraz Bernardo Strozziego Tobiasz uzdrawiający ojca. W kaplicy tej podziwiać możemy kilka obrazów, z których najciekawszym jest św. Jan Chrzciciel namalowany przez Jacopo Tintoretto. Warto  także zwrócić uwagę na obraz Ucieczka do Egiptu Giovanniego Battisty Tiepolo. W sąsiedniej Capella S. Tarasio (kaplica św. Tarazjusza) podziwiać można podłogowa mozaikę z XII w. i freski na sklepieniu, wykonane przez florenckiego malarza Andrea del Castagno w 1442 r. Znajdują się tam również gotyckie poliptyki, które namalowali Antonio Vivarini i Giovanni d’Alemagna. W kościele warto jeszcze zwrócić uwagę na dwie chrzcielnice wykonane przez Alessandro Vittorię. Pierwsza ustawiona jest na prawo od wejścia i zdobi ją rzeźba św. Jana Chrzciciela, druga z figurą św. Zachariasza ustawiona jest przy pierwszym filarze po lewej.

LITERATURA

Kamiński M., Wenecja. Sztuka i architektura, wyd. Ullmann 2005
Zwingle E., Wenecja. Przewodnik, wyd. 2011
Knaurs Kulturführer in farbe Venedig Und Venetien, oprac. zb., Augsburg 1998
Strona internetowa: http://churchesofvenice.com/index.htm
(dostęp 18.01.2021)

Wenecja, kościół San Zaccaria

Inne kościoły Wenecji

Wenecja, bazylika San Marco
Wenecja, bazylika Santi Giovanni e Paolo
Wenecja, bazylika Santa Maria Gloriosa dei Frari
Wenecja, kościół Santa Maria della Salute
Wenecja, kościół del Redentore
Wenecja, kościół San Giorgio Maggiore
Wenecja, kościół Santa Maria Assunta dei Gesuiti
Wenecja, kościół Santa Maria dei Miracoli
Wenecja, kościół Santa Maria Formosa
Wenecja, kościół Santo Stefano
Wenecja, kościół San Giovanni Battista in Bragora
Wenecja, kościół Santa Maria del Giglio
Wenecja, kościół Santa Maria di Nazareth
Wenecja, kościół San Vidal
Wenecja, kościół San Moisè
Wenecja, kościół Santa Maria della Pieta
Wenecja, kościół Santa Maria del Rosario
Wenecja, kościół San Gregorio
Wenecja, kościół Santa Maria Presentazione
Wenecja, kościół Santa Maria dei Dereliti