Wenecja, kościół Santa Maria Assunta dei Gesuiti

Szczegóły: | Odsłony: 1431

Wenecja, kościół Santa Maria Assunta dei Gesuiti
Wenecja, kościół Wniebowzięcia NMP, jezuitów
Wenezia, chiesa di Santa Maria Assunta dei Gesuiti

Lokalizacja: Wenecja - Cannaregio, Campo dei Gesuiti (45.443390, 12.338838)
Budowa: 1715 - 1728
Architekt: Domenico Rossi
Styl: późny barok

Kościół jezuitów w Wenecji posiada monumentalna późnobarokową fasadę oraz bardzo bogaty wystrój wnętrza. Do najcenniejszych zabytków należą obrazy Tycjana i Tintoretta.

HISTORIA. Jezuici przybyli do Wenecji w 1535 r. na czele z założycielem zakonu św. Ignacym Loyolą. Zakonnicy szybko zdobyli autorytet w mieście a prowadzone przez nich kolegium stało się popularne wśród weneckiej arystokracji. W 1606 r. jezuici musieli opuścić miasto, co było karą za opowiedzenia się po stronie papieża Pawła V w konflikcie Republiką Wenecką. Zakonnicy powrócili do Wenecji w 1657 r. i zakupili budynki zakonu krzyżowców (Crociferi). Następnie zburzyli kościół krzyżowców i na jego miejscu w latach 1715 - 1728 zbudowali obecną świątynię. Autorem projektu był przypuszczalnie Domenico Rossi a prace budowlane i wystrój wnętrza sfinansował wenecki ród Manin. Po kasacji zakonu jezuitów w 1773 r. klasztor został zamieniony na koszary a potem na szkołę. Sam kościół był świątynią filialną parafii Świętych Apostołów aż do 1843 r. kiedy to został zwrócony reaktywowanemu zakonowi jezuitów.

ARCHITEKTURA. Późnobarokowy kościół złożony jest z trójprzęsłowej, szerokiej nawy, ujętej po bokach kaplicami bocznymi, transeptu z pozorną kopułą nad skrzyżowaniem naw i krótkiego prezbiterium, do którego po bokach przylegają kaplice. Do północnego ramienia transeptu przylega wysoka dzwonnica i zakrystia. Kościół posiada monumentalną, dwukondygnacyjną fasadę w typie rzymskiego baroku. Dolna pięciodzielna kondygnacja rozczłonkowana jest potężnymi kolumnami korynckimi na wysokich cokołach, podtrzymującymi przełamujące się odcinki belkowania. Między kolumnami w półkolistych wnękach umieszczone są posągi świętych: Jakuba Większego, Piotra, Pawła i Mateusza. Po środku znajduje się wielki portale wejściowy zwieńczony przerwanym, odcinkowym naczółkiem z herbem zakonu jezuitów. Górna kondygnacje jest węższa, trójdzielna o podziałach ramowych z posągami świętych ustawionymi na odcinkach gzymsu. Są to od lewej strony święci: Marek, Tomasz, Jakub Młodszy, Paweł, Juda Tadeusz, Filip, Bartłomiej, Szymon i Andrzej. Fasadę nakrywa trójkątny tympanon, zwieńczony rzeźbami aniołów i grupą Wniebowzięcia NMP. Elewacje boczne kościoła o podziałach ramowych, przebite dużymi oknami o łukach odcinkowych. Nad nawą, prezbiterium i ramionami transeptu dachy dwuspadowe, nad skrzyżowaniem dach namiotowy. Dzwonnica datowana na 1150 r., przebudowana w XVIIII w., na planie kwadratu, wysoka na 40 metrów i nakryta daszkiem namiotowym. Wewnątrz ściany kościoła podzielone są pilastrami dźwigającymi wydatny gzyms z belkowaniem. Nawa otwarta jest do kaplic bocznych półkolistymi arkadami. Nad skrzyżowaniem transeptu pozorna spłaszczona kopuła, nad nawą i ramionami transeptu sklepienia kolebkowe z lunetami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA w przeważającej części pochodzi z czasu budowy kościoła. Sklepienia kościoła pokrywa biało-złota dekoracja stiukowa oraz freski które wykonali Ludovic Dorigny oraz Francesco Fontebasso. Nad prezbiterium fresk przedstawia Muzykujące Anioły w Glorii, nad skrzyżowaniem naw Triumf Imienia Jezus a nad nawą Abraham oddający cześć trzem aniołom oraz Wizja św. Jana Ewangelisty. We wnękach pilastrów w transepcie umieszczone są posągi czterech archaniołów: Michała, Gabriela, Rafała i Selafiela, które wykonał rzeźbiarz Giuseppe Torretti.

Nawa. Całą ścianę nad wejściem do kościoła zajmuje pomnik nagrobny rodziny Da Lezze, wykonany w połowie XVI w. przez wybitnego weneckiego rzeźbiarza Jacopo Sansovino. Monumentalny kolumnowy pomnik wieńczą urny z posągami zmarłych wykonanymi przez Alessandro Vittoria (po środku) i Giulio del Moro. Co ciekawe pomnik został zdemontowany przed zburzeniem poprzedniego kościoła i ponownie zmontowany po wzniesieniu obecnej świątyni. W ołtarzu pierwszej kaplicy po lewej stronie umieszczony jest obraz Tycjana, przedstawiający scenę Męczeństwa św. Wawrzyńca z 1548 r. W następnym ołtarzu znajduje się barokowa rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem, wykonana w 1604 r. przez Andrea Dell’Aquila. Dalej późnobarokowa ambona z marmurową imitacją zasłony. W ostatniej kaplicy w tym rzędzie znajduje się obraz Serca Pana Jezusa, będący XIX-wieczną kopią oryginału, który namalował Pompeo Batoni. W pierwszym ołtarzu po prawej stronie od wejścia umieszczony jest obraz Anioła Stróża i aniołów unoszących dusze do nieba, dzieło Jacopo Palma il Giovane z 1619 r. W następnym ołtarzu znajduje się rzeźba św. Barbary, którą wykonał Giovanni Maria Morlaiter. W ostatniej kaplicy po prawej Antonio Balestra przedstawił świętych jezuickich: Stanisława Kostkę, Alojzego Gonzagę i Franciszka Borgię adorujących Matkę Bożą i Dzieciątko Jezus.

Prezbiterium. Monumentalny ołtarz główny poświęcony został Trójcy Świętej a jego autorem jest Jacopo Antonio Pozzo. Ołtarz posiada formę baldachimu z kopułą, podtrzymywanego przez dziesięć kręconych kolumn z zielonego marmuru. Pod baldachimem umieszczone są rzeźby Boga Ojca i Chrystusa, siedzących na kuli ziemskiej, których twórcą jest Giuseppe Torretii. Tabernakulum ołtarza zostało wykonane z lapis lazuli.

Transept. W prawym ramieniu transeptu ustawiony jest ołtarza św. Ignacego Loyoli a w przylegającej do niego kaplicy znajduje się pomnik nagrobny kondotiera Orazio Farnese z 1675 r. oraz obraz św. Franciszka Ksawerego, namalowany przez Pietro Liberi. W ołtarzu lewego ramienia transeptu umieszczony jest obraz Wniebowzięcia NMP, namalowany w 1555 r. przez wybitnego weneckiego malarza Jacopo Tintoretto.

Zakrystia. Do lewego ramienia transeptu przylega zakrystia, w której zachował się duży zespół obrazów weneckiego malarza Palmy Młodszego (Jacopo Palma il Giovane). Są wśród sceny: Mojżesz i miedziany wąż, Męczeństwo św. Jana Chrzciciela, Święta Helena znajduje prawdziwy Krzyż, cesarz Herakliusz przenosi Krzyż na Kalwarię oraz papież Anaklet funduje zakon Krzyżowców (Cruciferi) a św. Cyriak potwierdza istnienie zakonu.

LITERATURA

Kamiński M., Wenecja. Sztuka i architektura, wyd. Ullmann 2005
Knaurs Kulturführer in farbe Venedig Und Venetien, oprac. zb., Augsburg 1998
Zwingle E., Wenecja, wyd. National Geographic 2011
Strona internetowa: http://churchesofvenice.com/cannaregio.htm#gesuiti (dostęp 19.08.2021)

Wenecja, kościół Santa Maria Assunta dei Gesuiti