Rzym, kościół Santa Maria in Vallicella
Roma, chiesa Santa Maria in Vallicella (Chiesa Nuova)

Lokalizacja: Rzym - Parione, Piazza della Chiesa Nuova (41.898421, 12.469159)
Budowa: 4. ćw. XVI - 1605
Architekci: Matteo da Città di Castello, Martino Longhi il Vecchio
Styl: barok

HISTORIA. Kościół zbudowany został z inicjatywy św. Filipa Neri i przy wydatnym finansowym wsparciu papieża Grzegorza XIII. Prace budowlane na miejscu starszego XII-wiecznego kościoła rozpoczęto w 4. ćw. XVI w. Autorami projektu świątyni byli Matteo da Città di Castello oraz Martino Longhi il Vecchio. Świątynia została konsekrowana w 1599 r. chociaż fasada frontowa została ukończona dopiero w 1605 r.

ARCHITEKTURA Chiesa Nuova (Nowego Kościoła), który jest jedną z pierwszych świątyń zbudowanych w okresie kontrreformacji, nawiązuje wyraźnie do wczesnobarokowego Il Gesu. Kościół złożony jest z trójnawowego pięcioprzęsłowego bazylikowego korpusu, transeptu i półkoliście zamkniętej apsydy prezbiterium. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła zwieńczona okazałą latarnią. Budowlę nakrywają dachy dwuspadowe nad nawą główną, prezbiterium i ramionami transeptu oraz dachy pulpitowe nad nawami bocznymi. Świątynię poprzedza dwukondygnacjowa fasada podzielona pilastrami i wydatnymi gzymsami oraz ujęta spływami wolutowymi. W dolnej kondygnacji znajdują się trzy portale wejściowe, z których największy środkowy ujęty został parami półkolumn dźwigających półkolisty naczółek. Po środku górnej kondygnacji znajduje się półkoliście zamknięte okno i dwie wnęki z rzeźbami świętych, całość fasady wieńczy trójkątny szczyt. Wnętrze kościoła rozczłonkowane jest pilastrami wspierającymi wydatny gzyms z belkowaniem. Nawa główna nakryta jest sklepieniem kolebkowym i otwarta do naw bocznych półkolistymi arkadami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Początkowo wnętrze otrzymało skromny wygląd co wynikało z zaleceń św. Filipa Neri. Dopiero po 1640 r. świątynia uzyskała bogaty barokowy wystrój. Podniebie kopuły, nawę główną i apsydę pokryły wspaniałe freski autorstwa Pietro da Cortony, powstałe w latach 1648-51. W kopule przedstawione zostały niebiosa ze świętymi oraz Bogiem Ojcem ukazującym Chrystusowi narzędzia jego męki. W apsydzie widnieje przedstawienie Wniebowzięcia NMP, zaś w nawie głównej znajduje się wizja św. Filipa Neri mówiąca o wymianie belki w czasie budowy kościoła, co miało symbolizować reformatorskie dążenia świętego. Będąc w kościele koniecznie trzeba podejść pod ołtarz główny, gdzie znajdują się trzy obrazy namalowane przez Petera Paula Rubensa w 1608 r. w czasie jego pobytu w Rzymie. Po środku przedstawiona została Madonna z aniołami, po prawej stronie śś. Domitylla, Nereusz i Achilleusz, zaś po lewej śś. Grzegorz, Maur i Papas. Warto zajrzeć też do położonej na lewo od prezbiterium kaplicy św. Filipa Neri. Znajduje się tam przeszklony sarkofag z ciałem świętego umieszczony pod mensą ołtarza, zaś w samym ołtarzu znajduje się obraz Guido Reniego Madonna ze św. Filipem.

LITERATURA

Hintzen-Bohlen B., Rzym. Sztuka i architektura, wyd. Ullmann 2008
Ponikiewski W., Rzym i jego czarna arystokracja. Spacerownik historyczny, Warszawa 2012
Strona internetowa: http://www.vallicella.org/

Rzym, kościół Santa Maria in Vallicella

Inne kościoły w Rzymie

Rzym, bazylika św. Piotra
Rzym, bazylika Santa Maria Maggiore
Rzym, kościół Il Gesu
Rzym, kościół Sant'Agnese in Agone
Rzym, kościół Santa Maria sopra Minerva
Rzym, kościół Santa Maria del Popolo
Rzym, kościół Santa Maria della Pace
Rzym, kościół Santi Luca e Martina
Rzym, kościół Santa Maria dei Miracoli
Rzym, kościół Santa Maria di Loreto
Rzym, kościół Santa Maria in Traspontina
Rzym, kościół Santa Maria in Montesanto
Rzym, kościół Santissimo Nome di Maria al Foro Traiano
Rzym, kościół Santa Maria ad Martyres (Panteon)
Rzym, kościół Sant'Anna dei Palafrenieri