dolnośląskie
Wrocław, kościół św. Wincentego
Marek SztorcWrocław, kościół św. Wincentego, dawniej franciszkanów i norbertanów
(obecnie katedra greckokatolicka diecezji wrocławsko-gdańskiej)
Lokalizacja: Wrocław, pl. Nankiera 15 (51.112760, 17.038286)
Budowa: 1234 - 2. połowa XV w.
Styl: gotyk
HISTORIA. Budowę kościoła dla franciszkanów sprowadzonych z Pragi rozpoczęto w 1234 r. z fundacji księcia śląskiego Henryka Pobożnego. Powstała wtedy czteroprzęsłowa bazylika z krótkim jednoprzęsłowym prezbiterium. W 1241 r. w krypcie pod kościołem pochowany został fundator poległy w bitwie pod Legnicą. W latach 1242-56 miała miejsce rozbudowa, w czasie której kościół uzyskał pięcioprzęsłowy bazylikowy korpus oraz trójprzęsłowe prezbiterium. Pod koniec XIII w. korpus nawowy przebudowano na halowy, jednak w na początku XV w. z powrotem przywrócono kościołowi układ bazylikowy i w tym kształcie przetrwał on do dziś. W 1530 r. miejsce franciszkanów zajęli norbertanie, zmieniło się też wezwanie kościoła ze św. Jakuba na św. Wincentego. W 1698 r. Johann Georg Knoll dobudował od południa barokową kruchtę, zaś w latach 1723-27 także od południa dobudowana została okazała kaplica Matki Bożej Bolesnej z fundacji opata Ferdynanda Hochberga. W 1810 r. nastąpiła sekularyzacja kościoła, który stał się świątynią parafialną. W 1945 r. kościół został mocno zniszczony, zawaleniu uległy m.in. sklepienia nawy głównej i prezbiterium. Po zakończeniu wojny był odbudowywany w kilku etapach. W 1997 r. świątynia została przekazana kościołowi greckokatolickiemu i odtąd pełni funkcję katedry diecezji wrocławsko-gdańskiej.
ARCHITEKTURA. Kościół złożony jest z trójnawowego, pięcioprzęsłowego bazylikowego korpusu, którego dwa zachodnie przęsła są nieco krótsze. Oraz z sześcioprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego pięciobocznie. W południowym narożniku prezbiterium i korpusu wznosi się kwadratowa wieża, przechodząca w ośmiobok powyżej kalenicy dachu i zwieńczona wysokim hełmem iglicowym. Od południa do kościoła przylegają barokowe: kruchta i kaplica. Ta ostatnia zbudowana jest na planie wydłużonego owalu i nakryta eliptyczna kopułą o wysokim tamburze, zwieńczona latanią. Na zewnątrz kościół opięty jest uskokowymi przyporami, które w zamknięciu prezbiterium zwieńczone są sterczynami. Prezbiterium i nawę główną nakrywają dachy dwuspadowe, zaś nawy boczne dachy jednospadowe. Okna w prezbiterium i w nawach bocznych są duże ostrołukowe, trójdzielne z maswerkami, okna w nawie głównej zamknięte są łukami odcinkowymi. Wewnątrz kościół nakryty jest sklepieniami krzyżowo-żebrowymi wspartymi na ośmiobcznych filarach. Arkada tęczy ostrołukowa, analogicznie jak arkady międzynawowe.
WYPOSAŻENIE WNETRZĄ. Barokowe wyposażenie kościoła z 1. połowy XVII w. przepadło w 1945 r. w czasie działań wojennych. Ocalały jedynie bogato zdobione stalle, które przeniesiono do wrocławskiej katedry św. Jana Chrzciciela.
Rzut poziomy za: Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Wrocław, kościół św. Wincentego
LITERATURA
Antkowiak Z., Kościoły Wrocławia, Wrocław 1991
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Kościoły Wrocławia opisane na stronie zabytkowekoscioly.net
Wrocław, katedra św. Jana Chrzciciela
Wrocław, kościół św. Elżbiety
Wrocław, kościół św. Marii Magdaleny
Wrocław, kościół św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława
Wrocław, kościół Bożego Ciała
Wrocław, kościół NMP na Piasku
Wrocław, kościół św. Anny
Wrocław, kościół św. Antoniego
Wrocław, kościół św. Barbary
Wrocław, kościół św. Bernarda, dawny bernardynów
Wrocław, kościół św. Idziego
Wrocław, kościół św. Krzysztofa
Wrocław, kościół św. Krzyża
Wrocław, kościół św. Macieja
Wrocław, kościół św. Macieja, dawny jezuitów
Wrocław, kościół św. Michała Archanioła
Wrocław, kościół św. Piotra i św. Pawła
Wrocław, kościół św. Wincentego
Wrocław, kościół św. Wojciecha, dominikanów