Wrocław, kościół św. Macieja

Szczegóły: | Odsłony: 4190

Wrocław, kościół św. Macieja, dawniej krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą

Lokalizacja: Wrocław, pl. Nankiera 17 (51.1129,17.036406)
Budowa: XIII w.- koniec XIV w.
Styl: gotyk

Położony przy placu Biskupa Nankera gotycki kościół św. Macieja nie dorównuje wprawdzie rozmiarami największym wrocławskim kościołom z tego okresu, jednak jego interesująca architektura sprawia, że warto ten zabytek obejrzeć z bliska.

HISTORIA. Pierwotnie na tym miejscu istniała kaplica dworska dla zamku książąt wrocławskich, który znajdował się tam gdzie dziś stoi główny gmach Uniwersytetu wrocławskiego. W 1243 r. wdowa po Henryku Pobożnym księżna Anna założyła przy kaplicy szpital św. Elżbiety, nad którym opiekę w 1253 r. przejęli sprowadzeni z Pragi krzyżowcy z Czerwoną Gwiazdą. Około 1300 r. do istniejącej nawy dobudowano obecne prezbiterium i dolną cześć wieży, którą ukończono dopiero w 1487 r. Pod koniec XIV w. wzniesiono południowe ramię transeptu, zaś około 1400 r. zbudowano ramię północne. Kolejna przebudowa kościoła nastąpiła w 1569 r., kiedy to podwyższono nawę i przekryto ją sklepieniami. W 1675 r. rozpoczęto budowę budynków klasztornych. W okresie od XVI do XVIII w. w kościele tym regularnie odprawiano jeszcze nabożeństwa w języku polskim. Od 1819 r. zabudowania klasztorne zostały zamienione na gimnazjum a kościół zaczął pełnić funkcję świątyni pomocniczej. W 1945 r. kościół został poważnie uszkodzony w czasie oblężenia miasta przez Armię Czerwoną, spłonęły wtedy m.in. dachy i wieża. Odkładania powojennej odbudowy kościoła doprowadziło w 1958 r. do katastrofy budowlanej w wyniku której zawaliła się część północnego ramienia transeptu oraz łuku tęczowego. Odbudowa prowadzona była w latach 1961-66 a po jej zakończeniu kościół odzyskał pierwotny wygląd. Wyjątkiem jest wieża, która czeka na rekonstrukcję hełmu i obecnie nakryta jest prowizorycznym daszkiem.

ARCHITEKTURA. Jest to kościół gotycki, murowany z cegły. Zbudowany został na planie krzyża, składa się z krótkiej dwuprzęsłowej nawy, dwuprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego pięciobocznie oraz jednoprzęsłowych ramion krzyża od północy i południa, zamkniętych także pięciobocznie i tworzących rodzaj transeptu. Od południa między ramię transeptu a prezbiterium dobudowana została wieża z kaplicą w przyziemiu, w dolnej części kwadratowa, powyżej trzeciej kondygnacji przechodząca w ośmioboczną. Od północy do prezbiterium przylega trójprzęsłowa zakrystia. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami i nakryty dachami dwuspadowymi. Okna ostrołukowe, wypełnione maswerkami z końca XIX w. Wnętrza świątyni nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi natomiast północne ramię nakrywa sklepienie gwiaździste czteroramienne. W prezbiterium warto zwrócić uwagę wsporniki w kształcie głów i symboli Ewangelistów. Ramiona krzyża otwarte są ostrołukowo do wnętrza. Od południa do zachodniego przęsła korpusu prowadzi portal uskokowy z kielichowymi kapitelami z profilowaną archiwoltą zamknięta półkoliście. Portal do wieży z laskowaniem skrzyżowanym w kluczu.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W kościele zachowały się dwa barokowe ołtarze boczne oraz renesansowa ambona z 1607 r. Przy wejściu do kościoła wmurowane są dwie tablice pamiątkowe: Johannesa Schefflera, śląskiego poety religijnego (zm. 1677) i Emanuela Kani, polskiego kompozytora (zm. 1887), który był przez pewien czas organistą w kościele św. Macieja.

Przed kościołem ustawiona jest dużych rozmiarów barokowa figura św. Jana Nepomucena, wykonana w 1723 r. przez Jana Jerzego Urbańskiego.

Rzut poziomy za: Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005

LITERATURA

Antkowiak Z., Kościoły Wrocławia, Wrocław 1991
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005

Wrocław, kościół św. Macieja, dawniej krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą