Wrocław, kościół NMP na Piasku

Szczegóły: | Odsłony: 4411

Wrocław, kościół NMP na Piasku, dawny kanoników regularnych

Lokalizacja: Wrocław - Piasek, Najświętszej Marii Panny (51.114643, 17.041152)
Budowa: 1334-XV w.
Styl: gotyk

HISTORIA. Pierwotny kościół na wyspie Piaskowej zbudowany został przed rokiem 1148 z fundacji Marii Włostowicowej i jej syna Świętosława. Była to romańska trójnawowa bazylika, z dwuwieżową fasadą zachodnią, transeptem i zamknięta apsydą od wschodu. Około 1334 r. rozpoczęto budowę obecnego gotyckiego kościoła, który konsekrowano juz w 1369 r. W pierwszym etapie prac czynny był mistrz murarski Pieszko. W latach 1386-95 przesklepiono nawę główną, następnie w 1440 r. wzniesiono zachodnią wieżę. Od XV w. rozpoczęto dobudowywać kaplice od północy. W latach 1666-67 dostawiono kaplicę św. Krzyża, zaprojektowaną przez Antona Caldina, która była pierwszą kaplica kopułową we Wrocławiu. W 1730 r. po pożarze dachu i wieży rozpoczęła się gruntowna barokizacja wnętrza. W 1810 r. po sekularyzacji zakonu kościół stał się świątynią parafialną. W 1945 r. kościół został zniszczony w 75% a jego odbudowa trwała do 1963 r.

ARCHITEKTURA. Jest to jeden z największych wrocławskich kościołów, o długości 78 m, szerokości 22,5 m, wysokości wnętrza 22,7 m i wysokości kalenicy sięgającej 41 m. Ma układ trójnawowej, sześcioprzęsłowej hali z niewyodrębnionym prezbiterium, zamkniętym pięciobocznie, do którego po bokach przylegają nawy boczne, zamknięte trójbocznie. Od zachodu dostawione są dwie czworoboczne wieże, z których tylko południowa została ukończona, ale obie nakryte są daszkami namiotowymi. Od południa przylega pięcioprzęsłowa zakrystia, zaś od północy między przypory wstawione są cztery kaplice. Kościół nakrywa potężny dach dwuspadowy. Na zewnątrz kościół opięty jest uskokowymi przyporami, między którymi mieszczą się duże okna ostrołukowe, dwu- i trójdzielne z maswerkami. Wewnątrz nawa gówna nakryta jest sklepieniami gwiaździstymi, czteroramiennymi, w nawach bocznych sklepienia trójdzielne, dziewięciopolowe. Żebra sklepienne korpusu nawowego spływają na czterdzieści cztery rzeźbione w piaskowcu zworniki z postaciami aniołów, proroków i scen pasyjnych. Sklepienia wsparte na profilowanych filarach. Arkady międzynawowe profilowane ostrołukowe. Portal zachodni ostrołukowy o uskokowych ościeżach, zwieńczony wimpergą wspartą na rzeźbionych jaszczurach, ujętą w dwie konsole z baldachimami. Zachował się romański tympanon fundacyjny z około 1153 r. z rzeźbionym przedstawieniem Madonny z Dzieciątkiem i dwojgiem fundatorów z modelem kościoła.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Dawny bogaty wystrój kościoła, przeważnie barokowy, uległ zniszczeniu w 1945 r. Ocalała późnogotycka chrzcielnica z lat 1464-72. Obecne we wnętrzu kościoła oglądać można liczne zabytki snycerki i plastyki gotyckiej, pochodzące ze zniszczonych kościołów Dolnego Śląska i będące depozytem ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu.

Rzut poziomy za: Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005

LITERATURA

Antkowiak Z., Kościoły Wrocławia, Wrocław 1991
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., pod. red. M. Walickiego, Warszawa br.

Wrocław, kościół NMP na Piasku, dawny kanoników regularnych