pomorskie
Gdańsk, kościół św. Józefa
Marek SztorcGdańsk, kościół św. Józefa
Lokalizacja: Gdańsk, Elżbietańska 9 (54.354077, 18.647067)
Budowa: 1482-1623
Styl: gotyk
HISTORIA. Po zniszczeniu w czasie wojny trzynastoletniej znajdujących się na Młodym Mieście zabudowań karmelitów, otrzymali oni od rady miasta nowy teren, na którym już w 1464 r. rozpoczęli budowę klasztoru. Budowa kościoła ruszyła dopiero w 1482 r. ale jeszcze przed końcem XV w. ukończone zostało prezbiterium. Początkowo zakonnicy zamierzali zbudować okazałą trójnawową świątynię, jednak problemy finansowe spowodowały, że plany nie zostały zrealizowane. W 1623 r. do prezbiterium dobudowano krótki salowy korpus z wykorzystaniem dwóch par gotyckich filarów międzynawowych. Pożar, który wybuchł w 1688 r. zniweczył plany rozbudowy kościoła, po wyburzeniu nieukończonych murów korpusu w latach 1690-91 miejski budowniczy Bartłomiej Ranisch rozbudował zabudowania klasztorne. W 1823 r. po kasacie zakonu karmelitów przez władze pruskie kościół stał się jedną z kilku katolickich świątyń parafialnych na terenie Gdańska. Najbardziej dramatyczne wydarzenia w historii tej świątyni miały miejsce 27 marca 1945 r. kiedy to kościół został podpalony przez żołnierzy Armii Czerwonej. W wyniku pożaru zniszczeniu uległy dachy i sklepienia, przepadły też w większości elementy wystroju świątyni. W pożarze śmierć poniosło też około 100 niemieckich parafian, zamkniętych przez sowieckich żołnierzy w kościele. W latach 1947-53 prowadzona była odbudowa kościoła, w czasie której zrekonstruowano sklepienia w prezbiterium i założono nowe dachy. Od końca lat 40-tych XX w. opiekę nad kościołem sprawuje zakon misjonarzy oblatów.
ARCHITEKTURA. Kościół św. Józefa jest późnogotycką budowlą zbudowaną z cegły i złożoną z prostokątnego czteroprzęsłowego prezbiterium oraz krótkiego salowego korpusu. Prezbiterium na zewnątrz opięte jest dwuuskokowymi przyporami i nakryte dachem dwuspadowym. Również dwuspadowym dachem nakryty jest niższy od prezbiterium korpus. Wschodnia elewacja prezbiterium zwieńczona jest pięknym trójkątnym szczytem z kątowymi lizenami, przechodzącymi w sterczyny. W polach między lizenami mieszczą się blendy w dolnej strefie dwulistne, zaś w górnej zamknięte ostrołukowo. Szczyt flankowany jest dwiema wieżyczkami schodowymi, nakrytymi barokowymi hełmami z latarniami. Duże ostrołukowe okno wschodnie prezbiterium ujęte jest dwiema wąskimi i również ostrołukowymi blendami. Wewnątrz prezbiterium nakryte jest sklepieniem gwiaździsto-sieciowym z motywem gwiazdy ośmioramiennej po środku, wspartym na profilowanych wspornikach. Ściany rozczłonkowane są szerokimi arkadami przyściennymi, w których znajdują się okna.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. prawie zupełnie przepadło podczas pożaru w 1945 r. Z przedwojennego okresu zachowała się barokowa chrzcielnica, ołtarz św. Józefa, epitafium ks. Jana Jakuba Potulickiego oraz rokokowy konfesjonał.
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury, Gdańsk 1997
Krzyżanowski L., Gdańsk, 1977
Strona internetowa: http://www.gdansk.oblaci.pl/
Gdańsk, kościół św. Józefa
Kościoły w Gdańsku opisane na stronie zabytkowekoscioly.net
Gdańsk, bazylika Wniebowzięcia NMP
Gdańsk, katedra Trójcy Świętej, NMP i św. Bernarda
Gdańsk, kościół św. Bartłomieja
Gdańsk, kościół św. Brygidy
Gdańsk, kościół św. Ducha (kaplica Królewska)
Gdańsk, kościół św. Elżbiety
Gdańsk, kościół św. Jakuba
Gdańsk, kościół św. Jana
Gdańsk, kościół św. Jóżefa
Gdańsk, kościół św. Katarzyny
Gdańsk, kościół św. Mikołaja
Gdańsk, kościół św. Piotra i św. Pawła
Gdańsk, kościół św. Trójcy