Austria
Wiedeń, kościół Maria am Gestade
Marek SztorcWiedeń, kościół Maria am Gestade
Wien, kirche Maria am Gestade
Lokalizacja: Wiedeń - Innere Stadt, Salvatorgasse 12 (48.21288,16.370616)
Budowa: 1398-1450
Budowniczy: Michael Knaub
Styl: gotyk
HISTORIA. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto na miejscu starszej świątyni w 1398 r. od wzniesienia prezbiterium i dolnej część wieży. Następnie do 1450 r. zbudowano nawę i górną część wieży po kierunkiem Michaela Knauba, czynnego również przy budowie Stephansdom. W 2. połowie XVIII w. skutkiem reform przeprowadzonych przez cesarza Józefa II kościół został zamieniony na magazyn i stajnie. Dopiero w 1812 r. świątynię przejęli redemptoryści, którzy jej sakralną funkcję. Kościół był restaurowany w 1900 i 1930 r.
ARCHITEKTURA tego gotyckiego kościoła jest nietypowa ze względu wąską działkę, na której został postawiony. Oś nawy jest nieco skrzywiona w stosunku do osi prezbiterium. Dodatkowo bryła kościoła jest niezwykle wąska i wysoka (odpowiednio 9,7 metra i 33 metry). Kościół składa się z trójprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego pięciobocznie oraz węższej i niższej czteroprzęsłowej nawy. Do prezbiterium od południa przylega przedsionek, zaś od północy dostawione są przybudówki zakrystyjne oraz kaplica Pergera. Do nawy od południa przylega kaplica św. Klemensa Hofbauera, dodatkowo od południa dostawiona jest wieża. Siedmioboczna wieża wysoka jest na 56 metrów. Jej górne kondygnacje przeprute są ostrołukowymi oknami, całość wieńczy kopulasty hełm w kształcie korony o niezwykle bogatym detalu architektonicznym. Nawę i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe. Prezbiterium opięte jest uskokowymi przyporami, między którymi znajdują się ostrołukowe okna trój- i czterodzielne z maswerkami. W nawie okna trójdzielne. Smukła fasada zachodnia w środkowej części przepruta jest wielkim oknem ostrołukowym z maswerkiem. Wieńczy ją trójkątny szczyt z figurami świętych ustawionych na konsolach, ujęty po bokach pinaklami. Poniżej do wnętrza prowadzi późnogotycki portal zachodni, nakryty baldachimem, ozdobiony gotyckimi rzeźbami świętych, neogotyckimi płaskorzeźbami oraz mozaikami z początku XX w. W tympanonie portalu prowadzącego z przedsionka do nawy umieszczona jest płaskorzeźbiona scena Koronacji Marii z około 1350 r. Także południowy portal jest późnogotycki i nakryty baldachimem, znajdują się nim gotyckie rzeźby i neogotyckie płaskorzeźby. Wewnątrz prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym zaś nawa sklepienie sieciowym. Na przyściennych filarach umieszczone są rzeźby, sześć gotyckich z XIV w., wykonane przez rzeźbiarza ze szkoły wiedeńskiej: Matka Boska; św. Jan Chrzciciel; św. Piotr; anioł; i dwaj święci królowie; pozostałe rzeźby pochodzą z XVIII i XIX w.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNETRZA. W czterech oknach prezbiterium znajdują się fragmenty gotyckich witraży z lat 1350-1430. Ołtarz główny jest neogotycki ale znajdują się w nim barokowe rzeźby Marii i Ukrzyżowanego Chrystusa. W kaplicy Pergera położonej na lewo przy prezbiterium ustawiony jest renesansowy ołtarz z 1520 r. z rzeźbionymi postaciami Matki Bożej z Dzieciątkiem, św. Jana Chrzciciela i św. Mikołaja w polu głównym Veraikonem w predelli i Chrystusem sędzią w zwieńczeniu. W tej samej kaplicy urządzono niewielkie muzeum poświęcone św. Klemensowi Hofbauerowi. Na prawo od nawy usytuowana jest kaplica św. Klemensa, w której spoczywają doczesne szczątki świętego patrona Wiednia. Umieszczono je w złoconym relikwiarzu osadzonym w ażurowym kielichowym obramieniu z kamienia. Jego płyta nagrobna z cmentarza Maria Enzersdorf wmurowana jest obok w ścianę kaplicy. W kapicy tej znajduje się też późnogotycki obraz wotywny Hornbergera z 1462 r. Na chórze muzycznym umieszczone są organy wykonane w 1911 r. przez Maurachera, organmistrza z Salzburga.
LITERATURA
Gostyński W., Wiedeń. Przewodnik, Warszawa 1985
Rüttnauer G., Knaurs Kulturführer in Farbe Wien und umgebung, Augsburg 1998
Seneńko M., Wiedeń, Warszawa 1975
Toman R., Wien. Kunst und Architektur, wyd. Ullman 2012
Sztuka gotycka, pod. red. R. Tomana, wyd. Konemann 2000
Wiedeń, kościół Maria am Gestade
Muzeum św. Klemensa Hofbauera
Kościoły w Wiedniu opisane na stronie: zabytkowekoscioly.net
Wiedeń, katedra św. Szczepana
Wiedeń, kościół św. Karola Boromeusza
Wiedeń, kościół am Hof
Wiedeń, kościół augustianów
Wiedeń, kościół dominikanów
Wiedeń, kościół jezuitów
Wiedeń, kościół kapucynów
Wiedeń, kościół Maria am Gestade
Wiedeń, kościół Mariahilf
Wiedeń, kościół Matki Bożej Zwycięskiej
Wiedeń, kościół minorytów
Wiedeń, kościół paulinów
Wiedeń, kościół pijarów
Wiedeń, kościół salezjanek
Wiedeń, kościół szkocki
Wiedeń, kościół Trójcy Przenajświętszej
Wiedeń, kościół wotywny
Wiedeń, kościół św. Józefa na Kahlenbergu
Wiedeń, kościół św. Karola Boromeusza na Cmentarzu Centralnym
Wiedeń, kościół św. Michała
Wiedeń, kościół św. Piotra