Kraków, kościół św. Marka

Szczegóły: | Odsłony: 3365

Kraków, kościół św. Marka

Lokalizacja: Kraków-Stare Miasto, ul. św. Marka 10 (50.064558, 19.937697)
Budowa: 2. połowa XIII w. - XV w.
Styl: gotyk

HISTORIA. Według przekazu Długosza kościół św. Marka w Krakowie został ufundowany w 1263 r. przez księcia krakowskiego, Bolesława Wstydliwego dla sprowadzonych z Pragi kanoników regularnych reguły św. Augustyna, od imienia patrona nazywanych Markami. Budowę rozpoczęto w 2. poł. XIII w., od wzniesienia prezbiterium (pierwsza wzmianka pochodzi z 1295 r.), i kontynuowano w wiekach XIV oraz XV w. Kościół był kilkakrotnie niszczony przez pożary a następnie odbudowywany. W 1494 r. z pożaru ocalały jedynie mury prezbiterium. W latach 1894-96 kościół został odnowiony z funduszów Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej.

ARCHITEKTURA. Kościół został wzniesiony w stylu gotyckim, posiada jednak wnętrze przekształcone w okresie późnego renesansu. Złożony jest z trójprzęsłowego prezbiterium zamkniętego trójbocznie i trójnawowego, trójprzęsłowego korpusu nawowego, pierwotnie halowego. Przy prezbiterium od południowego wschodu dobudowana jest wieża-dzwonnica mieszcząca w przyziemiu kaplicę Matki Boskiej, dalej od południa kruchta i kaplica MB Częstochowskiej. Trójkondygnacjowa wieża z kaplicą w przyziemiu, nakryta jest dachem namiotowym, krytym dachówką. Na zewnątrz korpus i prezbiterium opięte przyporami. Dachy dwuspadowe, kryte dachówką, nad korpusem wyższy z trójkątnymi szczytami, ozdobionymi ostrołukowymi blendami. Na zewnętrznej ścianie prezbiterium od wschodu znajdują się późnogotyckie rzeźby z około 1500 r., są to krucyfiks oraz posągi Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty, (obecnie kopie, oryginały zostały przeniesione do kościoła). Wewnątrz tęcza ostrołukowa, nawa główna otwarta do naw bocznych arkadami filarowymi o łukach półkolistych. Nad obniżonymi w XVII w. nawami bocznymi empory. Sklepienia w prezbiterium i nawach kolebkowe na gurtach z lunetami, empory nakryte sklepieniami kolebkowymi. Kaplica MB Częstochowskiej nakryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W kościele można oglądać kilka portali: na zewnątrz w wejściu do kruchty od południa, renesansowy z 1617 r., z półkolistą archiwoltą oraz dwa w prezbiterium, barokowe z 1700 r., wykonane z czarnego marmuru dębnickiego.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Wewnątrz kościoła zachowała się późnorenesansowa dekoracja stiukowa z czasu przebudowy wnętrza w 1. poł. XVII w. W prezbiterium zwraca uwagę późnorenesansowy ołtarz główny, wykonany około 1618 r. w warsztacie Baltazara Kuncza, snycerza i stolarza krakowskiego. Dwukondygnacjowy z krucyfiksem późnogotyckim z 2. poł. XV w, pochodzącym zapewne z tęczy kościoła, na tle przedstawienia Jerozolimy, trybowanego w blasze srebrnej, w górnej kondygnacji obraz św. Marka z XVII w. a w zwieńczeniu pelikan oraz postacie aniołów. W kościele znajduje się jeszcze jedenaście ołtarzy bocznych, w większości późnobarokowych z obrazami z XVII i XVIII w., m.in.: św. Anny Samotrzeć z początku XVII w., malowanym na desce w ołtarzu przy tęczy; Matki Boskiej z Dzieciątkiem w srebrnych sukienkach z XVII w. w kaplicy MB Częstochowskiej. Nad wejściem chór muzyczny, wczesnobarokowy z 1. ćw. XVII w., z organami z 1856 r. Ambona rokokowa z 2. poł. XVIII w., z korpusem w formie serca unoszonego przez anioła i z krzyżem w zaplecku (godłem zakonu marków) oraz gołębicą Ducha Świętego w glorii powyżej. Stalle po obu stronach prezbiterium, barokowo-klasycystyczne z końca XVIII w. Warto jeszcze zwrócić uwagę na zawieszone ścianach obrazy: w nawie północnej Ukrzyżowanie, wczesnobarokowy z 1618 r., malowany przez Łukasza Porębskiego i w prezbiterium bł. Michał Giedroyć z dwunastoma scenami z życia i cudów błogosławionego, barokowy z 1624 r. W kościele oglądniemy też dwa pomniki nagrobne: pierwszy bł. Michała Giedroycia (zm. 1485), tutejszego zakonnika, zmarłego w opinii świętości, późnorenesansowy z pocz. XVII w., wykonany z piaskowca i marmuru, w formie zamkniętej półkoliście niszy przyściennej, z leżącą postacią zmarłego i drugi rodziny Piątkowskich, z późnobarokową rzeźbą Michała Archanioła walczącego ze smokiem z 1730 r., wykonaną być może przez rzeźbiarza Baltazara Fontanę.

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Adamczewski J., Kraków od A do Z, Kraków 1992
Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Kraków 1978
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. IV, Miasto Kraków, cz. III, Kościoły i klasztory Śródmieścia, 2, pod red. A. Bochnaka i J. Samka, Warszawa 1978
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Rożek M., Gondkowa B., Leksykon kościołów Krakowa, Kraków 2003

Kraków, kościół św. Marka