Kraków, kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława biskupa

Szczegóły: | Odsłony: 3237

Kraków, kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława biskupa na Skałce, paulinów

Lokalizacja: Kraków - Kazimierz, ul. Skałeczna 15 (50.048247, 19.937626)
Budowa: 1733-1742
Architekt: Antoni Gerhard Muntzer, Antonio Solari
Styl: późny barok

Kościół na Skałce położony jest w bezpośrednim sąsiedztwie ruchliwego centrum Krakowa, jednak wielkomiejski zgiełk tutaj prawie nie dociera.

HISTORIA. Według tradycji w tym miejscu w 1079 r. miał miejsce tragiczny finał konfliktu króla Bolesława Szczodrego z biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa, który poniósł męczeńską śmierć. Po kanonizacji biskupa w 1253 r. kult św. Stanisława ze Szczepanowa przybrał na sile a Skałka stała się miejscem pielgrzymek. Pierwotna romańska rotunda zapewne była zbyt mała, więc w XIV w. została zastąpiona gotycką świątynią z fundacji króla Kazimierza Wielkiego. W 1472 r. kościół objęli paulini sprowadzeni przez wybitnego historyka Jana Długosza. Obecną późnobarokową formę kościół zyskał w latach 1733-42, za sprawą architektów, Antoniego Gerharda Muntzera z Brzegu, autora planów oraz Antoniego Solariego z Warszawy, kończącego budowę.

ARCHITEKTURA. Jest to budowla złożona z dwuprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą i przybudówkami po bokach oraz trójnawowego korpusu o czterech przęsłach. Fasada kościoła jest dwukondygnacjowa z dwiema wieżami, rozdzielonymi trójkątnym przyczółkiem. Wewnątrz nawy boczne otwarte są do nawy głównej półkolistymi arkadami. Ściany prezbiterium i nawy głównej rozczłonkowane są zdwojonymi pilastrami korynckimi. Nawa główna i prezbiterium nakryte są wspólnym sklepieniem kolebkowym z lunetami, nawy boczne nakryte są sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi. Chór muzyczny o falistej linii wsparty jest na trzech półkolistych arkadach. Dekorację stiukową i rzeźbiarską wnętrza wykonali Jan Jerzy Lehnert z Opawy oraz Wojciech Rojowski.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest jednolite późnobarokowe. ołtarze wykonane są z czarnego marmuru dębnickiego i różowego paczółtowickiego. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Apoteoza św. Michała Archanioła, malowany prez Tadeusza Kuntze w 1758 r. Ołtarze boczne zostały wykonane według projektu Antoniego Solariego i są ustawione parami w kolejnych przęsłach. Najciekawszy z nich to ołtarz św. Stanisława, w którym w rzeźbionej ramie umieszczony jest kawałek drzewa, na którym miano rozsiekać ciało świętego, zaś obok za szkłem znajdują się szczątki stopni zbroczonych krwią biskupa. Ambona wykonana została przez Wojciecha Rojowskiego, który ozdobił ją postaciami czterech ewangelistów i anioła. Na uwagę zasługuje tez późnobarokowy prospekt organowy z lat 1761-62, którego dekoracja jest dziełem Józefa Weissmanna. Na ścianach kościoła znajdują się liczne epitafia, we wnętrzu zaś ustawiono trzy popiersia: ks. Jana Długosza, fundatora tutejszych paulinów, ks. Augustyna Kordeckiego, przeora i obrońcę klasztoru jasnogórskiego przed Szwedami oraz papieża Jana Pawła II.

KRYPTA ZASŁUŻONYCH. Pod kościołem mieści się krypta z grobami osób zasłużonych dla polskiej kultury. Pochowano tutaj m.in.: Jana Długosza, Wincentego Pola, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Adama Asnyka, Henryka Siemiradzkiego, Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego, Karola Szymanowskiego, Tadeusza Banachiewicza i Ludwika Solskiego. Tuż obok kościoła usytuowana jest sadzawka, do której według tradycji wpadł palec św. Stanisława. Jej kamienne obramienie i rzeźba świętego pochodzą z XVII w. i zostały ufundowane przez biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika.

LITERATURA

Adamczewski J., Kraków od A do Z, Kraków 1992
Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Kraków 1978
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. IV, Miasto Kraków, cz. V, Kazimierz i Stradom. Kościoły i klasztory 2, pod red. I. Rejduch-Samkowej i J. Samka, Warszawa 1994
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Rożek M., Gondkowa B., Leksykon kościołów Krakowa, Kraków 2003