Kraków, kościół św. Piotra i Pawła, dawny jezuitów

Szczegóły: | Odsłony: 7100

Kraków, kościół św. Piotra i Pawła, dawny jezuitów

Lokalizacja: Kraków - Stare Miasto, ul. Grodzka 54 (50.056943, 19.938721)
Budowa: 1597-1619
Architekt: Giovanni de Rossis, Józef Britius, Giovanni Maria Bernardoni i Giovanni Trevano
Styl: barok

HISTORIA. Położony przy ulicy Grodzkiej kościół śś. Piotra i Pawła jest pierwszą barokową budowlą w Krakowie i jedną z pierwszych wzniesionych w tym stylu na ziemiach polskich. Zbudowany został dla jezuitów z fundacji króla polskiego Zygmunta III Wazy, inspirowanej przez królewskiego kaznodzieję, jezuitę Piotra Skargę. Plany kościoła wykonał prawdopodobnie Giovanni de Rossis, naczelny architekt zakonu jezuitów w Rzymie. Budowę rozpoczętą w 1597 r. prowadzili kolejno architekci Józef Britius, Giovanni Maria Bernardoni i Giovanni Trevano. który to ukończył pracę w 1619 r.

ARCHITEKTURA. Kościół zarówno w układzie przestrzennym, bryle i kształcie fasady wzorowany jest na rzymskim kościele jezuitów Il Gesu. Posiada trójprzęsłowy korpus o szerokiej nawie ujętej po obu stronach w kaplice połączone ze sobą wąskimi przejściami, tworzącymi amfiladę, transept nakryty nad skrzyżowaniem kopułą oraz krótkie prezbiterium, zamknięte półkolistą apsydą. Autorem wspaniałej dwukondygnacjowej fasady kościoła jest królewski architekt Trevano. We wnękach dolnej kondygnacji znajdują się posągi jezuickich świętych: Stanisława Kostki, Ignacego Loyoli, Franciszka Ksawerego i Alojzego Gonzagi, między nimi widnieje godło zakonu jezuitów. Powyżej w górnej kondygnacji ustawione zostały posągi patronów Wazów: śś. Zygmunt i Władysław. Całość wieńczy trójkątny szczyt ozdobiony herbem Wazów - Snopkiem. Wnętrze kościoła podzielone jest pilastrami korynckimi dźwigającymi wydatne, przełamujące się belkowanie. Sklepienia nad prezbiterium i nawą są kolebkowe z lunetami, nad ramionami transeptu kolebkowe a nad kaplicami bocznymi krzyżowe. W hemisferycznym sklepieniu apsydy uwagę zwracają stiukowe płaskorzeźby wykonane przez Jana Chrzciciela Falconiego, przedstawiające ukrzyżowanie św. Piotra i ścięcie św. Pawła. Obok we wnękach stoją posągi śś. Wojciecha i Stanisława a poniżej popiersia śś. Ignacego Loyoli i Franciszka Ksawerego. Natomiast w bębnie kopuły widoczne są figury czterech ewangelistów, wykonane przez Davida Heela w 1. ćw. XVIII w.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ołtarz główny, późnobarokowy został zaprojektowany w 1725 r. przez Kacpra Bażankę i ozdobiony rzeźbami przez Antoniego Frączkiewicza. W polu głównym umieszczony jest obraz Wręczenie Kluczy Piotrowi, namalowany w 1820 r. przez Józefa Brodowskiego. Obok na prawej ścianie prezbiterium zawieszony jest obraz Wszystkich Świętych adorujących Trójcę Świętą, namalowany w 1763 r. przez Łukasza Orłowskiego i pochodzący z dawnego kościoła Wszystkich Świętych. Naprzeciw ustawiony jest barokowy pomnik nagrobny bpa Andrzeja Trzebickiego (zm. 1769). Przed prezbiterium znajduje się wejście do krypt, w jednej z nich w cynowej trumnie spoczywa ciało ks. Piotra Skargi (zm. 1612). Przy filarach transeptu i nawy głównej ustawione są posągi z białego marmuru m.in.: papieża Piusa IX z około 1880 r., autorstwa Walerego Gadomskiego i Michała Korpala oraz ks. Piotra Skargi, dłuta Oskara Sosnowskiego. Południowe ramię transeptu mieści kaplicę św. Stanisława Kostki. Urządzono ją w 1639 r. kiedy sprowadzono relikwie świętego z Rzymu. W ołtarzu umieszczone są obrazy: Wizja św. Stanisława Kostki i św. Stanisław wśród jezuitów. W tej samej kaplicy obejrzeć można późnobarokowy pomnik nagrobny rodu Branickich: Jana Klemensa, marszałka nadwornego koronnego (zm. 1673) i jego syna Stefana Mikołaja, wojewody podlaskiego (zm. 1709); skomponowany wokół portalu, z dużym obrazem Bitwa pod Chocimiem. Ponadto są tam jeszcze dwa inne dzieła: posąg uczestnika powstania styczniowego Maurycego Drużbackiego (zm. 1863) ukazanego w chwili egzekucji, wykonany w 1912 r. przez Antoniego Madeyskiego i rzeźba Maurycego Poniatowskiego (zm. 1878) siedzącego u stóp Ukrzyżowanego Chrystusa, wykonana przez Wiktora Brodzkiego w 1881 r. Od południa ujmujące nawę kaplice: św. Trójcy, św. Archanioła Michała i Wieczerzy Pańskiej, zaś od północy: św. Ignacego Loyoli; Matki Boskiej Loretańskiej i Męki Pańskiej. Wszystkie posiadają sklepienia ozdobione stiukową dekoracją z XVIII w. oraz barkowe ołtarze.

Na zewnątrz od ulicy Grodzkiej oddziela kościół XVIII-wieczne ogrodzenie zaprojektowane przez Kacpra Bażankę, z ustawionymi od frontu dwunastoma figurami apostołów (obecnie kopie), wykonanymi przez Dawida Heela.

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013

LITERATURA

Adamczewski J., Kraków od A do Z, Kraków 1992
Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Kraków 1978
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. IV, Miasto Kraków , cz. III, Kościoły i klasztory Śródmieścia, 2, pod red. A. Bochnaka i J. Samka, Warszawa 1978
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Rożek M., Gondkowa B., Leksykon kościołów Krakowa, Kraków 2003
Sztuka polska T. 4. Wczesny i dojrzały barok (XVII w.), wyd. Arkady, Warszawa 2013

Kraków, kościół św. Piotra i Pawła, dawny jezuitów