Florencja, katedra Santa Maria del Fiore

Szczegóły: | Odsłony: 6010

Florencja, katedra Santa Maria del Fiore
Florencja, katedra Matki Bożej Kwietnej
Firenze, duomo Santa Maria del Fiore

Lokalizacja: Florencja, Piazza del Duomo 7 (43.773153, 11.255862)
Budowa: 1296 - 1436
Architekt: Arnolfo di Cambio, Filippo Brunelleschi
Styl: gotyk, renesans

Katedra we Florencji to jedna z najbardziej rozpoznawalnych świątyń chrześcijańskich. Słynie szczególnie ze wspaniałej renesansowej kopuły, którą zaprojektowała Filippo Brunelleschi. Kopuła katedry na stałe wpisała się w pejzaż Florencji stanowiąc jego dominantę. Katedra we Florencji należy też do największych świątyń i swoimi rozmiarami ustępuje tylko Bazylice św. Piotra w Rzymie, katedrze w Mediolanie i katedrze św. Pawła w Londynie.

HISTORIA. Wezwanie florenckiej katedry nawiązuje do poprzedniej nazwy miasta. Budowę tej olbrzymiej świątyni rozpoczęto w 1296 r. pod kierunkiem budowniczego Arnolfa di Cambio. Po jego śmierci kolejni architekci kilka razy zmieniali plany budowy i dopiero specjalna komisja w 1368 r. uzgodniła projekt, który był odtąd realizowany. W 1379 r. ukończono czteroprzęsłowy korpus, zaś w 1398 r. zbudowano filary skrzyżowania naw. W 1416 r. ukończony został ośmioboczny bęben o średnicy wewnętrznej wynoszącej 42 metry, który stanowić miał podstawę kopuły. W 1420 r. pracę nad wznoszeniem kopuły powierzono Filippo Brunelleschiemu, który przedstawił najtańsze i najlepsze rozwiązanie, polegające na użyciu ruchomych pomostów, podnoszonych wraz z postępem prac. Brunelleschi zaprojektował dwuwarstwową kopułę należącą do najwspanialszych inżynierskich osiągnięć nie tylko renesansu ale w całych dziejach architektury. W 1436 r. po ukończeniu kopuły, katedra została uroczyście poświęcona. Dopiero w 1470 r. wzniesiona została latarnia nad kopułą. Jeszcze dłużej trzeba było czekać na ukończenie zachodniej fasady, która powstała po 1871 r.

ARCHITEKTURA. Olbrzymia gotycka katedra o długości 153 metrów zbudowana została na planie krzyża łacińskiego. Złożona jest z czteroprzęsłowego trójnawowego korpusu bazylikowego oraz z części prezbiterialnej, na którą składają się trzy apsydy, tworzące ramiona transeptu i prezbiterium, między którymi wznosi się olbrzymia ośmioboczna kopuła. Boczne elewacje katedry pokrywa okładzina z kolorowych marmurów o geometrycznych wzorami. Neogotycka fasada zachodnia jest trójosiowa, rozczłonkowana pilastrami, z wyższą częścią środkową z trójkątnym szczytem i rozetą. W dolnej kondygnacji znajdują się ostrołukowe portale, z płaskorzeźbionymi scenami z życia Marii w tympanonie. W północnej elewacji katedry znajduje się gotycki portal Porta della Mandorla z wczesnorenesansową płaskorzeźbą Wniebowzięcia NMP w tympanonie, wykonaną przez Nanni di Banco z około 1420 r. Nad dachami wznosi się ośmioboczna, dwuwarstwowa kopuła z latarnią, wsparta na również ośmiobocznym tamburze z owalnymi oknami, rozświetlającymi jej wnętrze. Korpus nawowy nakryty jest sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, wspartymi na potężnych filarach międzynawowych. Nawy rozdzielone są wysokimi na 23 metry ostrołukowymi arkadami międzynawowymi. Nad nawami znajdują się empory otwarte do wnętrza.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA nie dorównuje innym florenckim świątyniom. Ponadto zgromadzona tu zabytki rzeźby i malarstwa giną w przestronnym wnętrzu. Na wewnętrznej ścianie fasady bezpośrednio nad głównym wejściem znajduje się wielki zegar ozdobiony malowidłami Paolo Uccelo z 1443 r. Poniżej w tympanonie portalu głównego znajduje się fresk Koronacji Maryi, przypisywany Gaddo Gaddi. Arkady po bokach wypełniają anioły namalowane przez Santi da Tito pod koniec XVI w. Na prawo od portalu na ścianie zawieszony jest pomnik nagrobny biskupa Antonio d’Orso (zm. 1343), wykonany przez Tino di Camaino. W południowej nawie znajduje się wejście do krypt, nie trzeba tam schodzić, żeby zobaczyć skromny nagrobek Filippo Brunellelschiego (zm. 1446). Na ścianie północnej nawy umieszczone są dwa freski przedstawiające konne pomniki wojskowych dowódców, którzy oddali Florencji znaczne zasługi. Pierwszy z nich Johna Hawkwooda (Giovanni Accuto), namalowany został przez Paolo Uccello w 1436 r., drugi Niccolò da Tolentino, jest dziełem Andrea del Castagano z 1458 r. Przy końcu nawy północnej znajduje się malowidło przedstawiające Dante Aligheri i Boską Komedię, namalowany przez Domenico Di Michelino w 1465 r. Uwagę zwraca też dekoracja malarska kopuły wykonana przez Giorgio Vasariego i Federico Zuccariego w latach 1572-79, która powstała wbrew zamierzeniom Brunelleschiego. W oknach zachował się cenny zespół witraży, których część wykonał w końcu XIV w. Agnolo Gaddi.

W bezpośrednim sąsiedztwie katedry znajdują się dwie kolejne interesujące budowle. Są to wspaniałe baptysterium św. Jana oraz katedralna dzwonnica.

BAPTYSTERIUM San Giovanni to imponujących rozmiarów budowla, która w swoim obecnym kształcie pochodzi z XIII w. i posiada cechy budowli romańskiej. Zbudowana została na planie ośmioboku i nakryta jest dachem namiotowym. Elewacje zewnętrzne zostały pokryte płytami z białego i zielonego marmuru. Na każdej ze ścian wprowadzono podział na trzy pola o półkolistych zamknięciach. Pod łukami mieszczą się okna oświetlające wnętrze. Do wnętrza prowadzi troje drzwi ozdobionych płaskorzeźbionymi kwaterami. Drzwi południowe z około 1330 r. wykonane zostały przez Andreę Pisano i ozdobione są scenami z życia św. Jana Chrzciciela. Drzwi północne wykonał Lorenzo Ghiberti w latach 1402-1425, ozdobione zostały scenami z Nowego Testamentu, przedstawieniami Ewangelistów i Doktorów Kościoła. Najbardziej znane są Drzwi Raju, również wykonane przez Ghibertiego w latach 1425-50, zdobią je sceny ze Starego Testamentu oraz postacie biblijne. Wnętrze podzielone jest kolumnami i pilastrami, z emporami w górnej kondygnacji. Na sklepieniu znajduje się imponujący cykl mozaik wykonanych w XIII w. z dominującym przedstawieniem Chrystusa Pantokratora. Wewnątrz warto też zwrócić uwagę na pomnik nagrobny antypapieża Baldassare Cossy (Jana XXIII). Nagrobek wykonany został w latach 1424-28 przez rzeźbiarzy Donatella i Michelozza.

DZWONNICA. Przy fasadzie zachodniej wznosi się dzwonnica, której budowę rozpoczął Giotto w 1334 r. Po nim w latach 1337-48 prace kontynuował Andrea Pisano, następnie obowiązki budowniczego przejął Francesco Talenti, który do 1359 r. ukończył budowę. Budowla ma 84 metry wysokości, dzieli się na 5 kondygnacji i została wzniesiona na planie kwadratu. Elewacje dzwonnicy zostały obłożone płytami barwnego marmuru.

Tekst umieszczony 27.08.2010, aktualizowany 02.04.2022

LITERATURA

Jepson T., Florencja i Toskania. Przewodnik National Geographic, Warszawa 2011
Knaurs Kulturführer in Farbe, Florenz und Toskana, Augsburg 1998
Sztuka romańska, pod. red. R. Tomana, wyd. Konemann 2000
Sztuka gotycka, pod. red. R. Tomana, wyd. Konemann 1998
Trzeciak P., Filippo Brunelleschi, [w:] Sztuka Świata, t. V, Warszawa 1992
Wirtz R.C., Florencja. Sztuka i architektura, wyd. Ullmann 2008
Strona internetowa: https://duomo.firenze.it/it/scopri/cattedrale-di-santa-maria-del-fiore