Kraków, kościół św. Bernardyna, bernardynów

Lokalizacja: Kraków-Stradom, ul. Bernardyńska 2 (50.053445, 19.938427)
Budowa: 1670-80
Architekt: Krzysztof Mieroszewski
Styl: barok

HISTORIA. Klasztor bernardynów został założony w Krakowie przez św. Jana Kapistrana, który przybył do Polski w 1453 r. Jeszcze tego samego roku kardynał Zbigniew Oleśnicki ufundował dla zakonników kościół z murowanym prezbiterium. Kościół ten został rozebrany około 1600 r. i zastąpiony budynkiem w całości murowanym z jedna wieżą. W czasie najazdu szwedzkiego na Kraków w 1656 r. kościół ten został rozebrany do fundamentów na polecenie dowódcy obrony Krakowa Stefana Czarnieckiego. Następnie w latach 1659-1680 został odbudowany w stylu barokowym według projektu architekta Krzysztofa Mieroszewskiego.

ARCHITEKTURA. Barokowy kościół złożony z trójnawowego bazylikowego korpusu, transeptu i wydłużonego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Kościół poprzedzony jest szeroką 5-osiową fasadą o trzech kondygnacjach, ujętą w dwie wieże, w najwyższej kondygnacji przechodzące w ośmiobok, nakryte barokowymi hełmami z latarniami. Pola fasady wydzielone są pilastrami zaś kondygnacje wydatnymi gzymsami z belkowaniem. We wnękach wszystkich kondygnacji umieszczone są posągi świętych m.in.: Bernardyna ze Sieny, Szymona z Lipnicy czy Jana Kapistrana. Do wnętrza prowadzi barokowy portal zamknięty półkoliście i nakryty przerwanym naczółkiem z rzeźbą św. Szymona. Górna kondygnacja ujęta jest spływami z obeliskami i nakryta trójkątnym szczytem. Prezbiterium, nawę i ramiona transeptu nakrywają dachy dwuspadowe z wieżyczką na sygnaturkę nad zakończeniem prezbiterium. W krzyżu kościoła znajduje się kopuła na pendentywach, z zewnątrz wpuszczona w dach, by dawniej nie zasłaniać przedpola działom broniącym Wawelu. Wewnątrz nawy boczne otwarte są do nawy głównej półkolistymi arkadami, środkowe przęsło transeptu jest również wydzielone półkolistymi arkadami oraz wydatnymi filarami o ściętych narożach. Ściany podzielone zostały pilastrami parzystymi, zwielokrotnionymi w transepcie, o kompozytowych kapitelach. Nawa główna, prezbiterium i ramiona transeptu nakryte są sklepieniami kolebkowymi, zaś nawy boczne sklepieniami krzyżowymi.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA pochodzi przeważnie z okresu baroku. Zespół rokokowych ołtarzy z 2. połowy XVIII w. został zakomponowany kulisowo. W ołtarzach tych umieszczone są obrazy z XVII i XVIII w., wśród nich oglądać można cztery dzieła Franciszka Lekszyckiego, bernardyna z tutejszego klasztoru, namalowane  w latach 1659-64. Są to: Ostatnia Wieczerza w ołtarzu głównym, Upadek pod Krzyżem i Ukrzyżowanie w transepcie oraz św. Antoni Padewski w jednym z bocznych ołtarzy. Rzeźby do głównego ołtarza i dekorację cyborium wykonał w latach 1758-1759 Anton Gegenpauer, rzeźbiarz z Górnej Austrii. Do lewego ramienia transeptu przylega kaplica św. Anny. Znajduje się w niej piękna późnogotycka rzeźba św. Anny Samotrzeć, wykonana w warsztacie Wita Stwosza w końcu XV w. oraz interesujący obyczajowo obraz Taniec Śmierci z połowy XVII w. Do prawego ramienia transeptu przylega kaplica św. Szymona z Lipnicy, bernardyna zmarłego w tutejszym klasztorze w 1482 r. Jego doczesne szczątki spoczywają w sarkofagu wykonanym z czarnego i czerwonego marmuru w 1680 r., z leżącą na wznak postacią zmarłego, która pochodzi z wcześniejsza nagrobka i została wykonana najpóźniej na początku XVII w. W kaplicy znajduje się też barokowy ołtarz wykonany z czarnego marmuru dębnickiego z obrazem św. Szymona w towarzystwie współbraci zakonnych, namalowany w 1685 r. przez Jana Gotharda Berghoffa z Wilna. W oknie kaplicy umieszczony jest witraż zaprojektowany przez Józefa Mehoffera i wykonany w 1946 r. w Wytwórni Witraży Braci Paczka w Krakowie. Cennym zabytkiem jest też barokowy prospekt organowy, wykonany w 1702 r. przez organmistrza bernardyna o. Euzebiusza Pasierbskiego, z organami pochodzącymi z początku XX w.

Tekst umieszczony 01.08.2009
Dziękuję Piotrowi Matodze za informacje na temat organów.

LITERATURA

Adamczewski J., Kraków od A do Z, Kraków 1992
Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Kraków 1978
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. IV, Miasto Kraków, cz. IV, Kazimierz i Stradom. Kościoły i klasztory, 1, pod red. I. Rejduch Samkowej i  J. Samka, Warszawa 1987
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Kwaśniewicz K., Mauzoleum bł. Szymona z Lipnicy w krakowskim kościele bernardynów, [w:] Folia Historica Cracoviensa, vol. 8, Kraków 2002
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Rożek M., Gondkowa B., Leksykon kościołów Krakowa, Kraków 2003
Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek, Warszawa 2016
Strona internetowa: http://www.bernardyni.com.pl/

Kraków, kościół św. Bernardyna, bernardynów


Kraków, kościół bernardynów, kaplica św. Anny

Kraków, kościół bernardynów, kaplica św. Szymona z Lipnicy

Inne kościoły w Krakowie

Kraków, katedra św. Stanisława i św. Wacława
Kraków, kościół Wniebowzięcia NMP (Mariacki)
Kraków, kościół św. Franciszka, franciszkanów
Kraków, kościół św. Trójcy, dominikanów
Kraków, kościół św. Andrzeja

Kraków, kościół św. Katarzyny i św. Małgorzaty
Kraków, kościół Bożego Ciała
Kraków, kościół św. Krzyża
Kraków, kościół św. Piotra i św. Pawła
Kraków, kościół św. Anny

Kraków, kościół św. Piotra i św. Pawła, benedyktynów w Tyńcu
Kraków, kościół Wniebowzięcia NMP i św. Wacława, cystersów

Kraków, kościół Wniebowzięcia NMP, kamedułów na Bielanach
Kraków, kościół św. Barbary
Kraków, kościół Przemienienia Pańskiego, pijarów
Kraków, kościół Nawrócenia św. Pawła, misjonarzy

Kraków, kościół św. Floriana
Kraków, kościół św. Marka
Kraków, kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława biskupa
Kraków, kościół św. Marcina
Kraków, kościół św. Franciszka Salezego, wizytek

Kraków, kościół Nawiedzenia NMP, karmelitów na Piasku
Kraków, kościół Trójcy Przenajświętszej, bonifratrów
Kraków, kościół św. Wojciecha
Kraków, kościół Najświętszego Salwatora
Kraków, kościół św. Łazarza
Kraków, kościół św. Grzegorza
Kraków, kościół św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża
Kraków, kościół Zwiastowania NMP, kapucynów
Kraków, kościół św. Bartłomieja
Kraków, kościół św. Józefa
Kraków, kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa

Kraków, kościół św. Stanisława Kostki
Kraków, kościół św. Szczepana
Kraków, kościół Matki Bożej Zwycięskiej
Kraków, kościół Matki Bożej Królowej Polski (Arka Pana)