Kraków, kościół św. Bernardyna, bernardynów

Szczegóły: | Odsłony: 3240

Kraków, kościół św. Bernardyna, bernardynów

Lokalizacja: Kraków-Stradom, ul. Bernardyńska 2 (50.053445, 19.938427)
Budowa: 1670-80
Architekt: Krzysztof Mieroszewski
Styl: barok

HISTORIA. Klasztor bernardynów został założony w Krakowie przez św. Jana Kapistrana, który przybył do Polski w 1453 r. Jeszcze tego samego roku kardynał Zbigniew Oleśnicki ufundował dla zakonników kościół z murowanym prezbiterium. Kościół ten został rozebrany około 1600 r. i zastąpiony budynkiem w całości murowanym z jedna wieżą. W czasie najazdu szwedzkiego na Kraków w 1656 r. kościół ten został rozebrany do fundamentów na polecenie dowódcy obrony Krakowa Stefana Czarnieckiego. Następnie w latach 1659-1680 został odbudowany w stylu barokowym według projektu architekta Krzysztofa Mieroszewskiego.

ARCHITEKTURA. Barokowy kościół złożony z trójnawowego bazylikowego korpusu, transeptu i wydłużonego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Kościół poprzedzony jest szeroką 5-osiową fasadą o trzech kondygnacjach, ujętą w dwie wieże, w najwyższej kondygnacji przechodzące w ośmiobok, nakryte barokowymi hełmami z latarniami. Pola fasady wydzielone są pilastrami zaś kondygnacje wydatnymi gzymsami z belkowaniem. We wnękach wszystkich kondygnacji umieszczone są posągi świętych m.in.: Bernardyna ze Sieny, Szymona z Lipnicy czy Jana Kapistrana. Do wnętrza prowadzi barokowy portal zamknięty półkoliście i nakryty przerwanym naczółkiem z rzeźbą św. Szymona. Górna kondygnacja ujęta jest spływami z obeliskami i nakryta trójkątnym szczytem. Prezbiterium, nawę i ramiona transeptu nakrywają dachy dwuspadowe z wieżyczką na sygnaturkę nad zakończeniem prezbiterium. W krzyżu kościoła znajduje się kopuła na pendentywach, z zewnątrz wpuszczona w dach, by dawniej nie zasłaniać przedpola działom broniącym Wawelu. Wewnątrz nawy boczne otwarte są do nawy głównej półkolistymi arkadami, środkowe przęsło transeptu jest również wydzielone półkolistymi arkadami oraz wydatnymi filarami o ściętych narożach. Ściany podzielone zostały pilastrami parzystymi, zwielokrotnionymi w transepcie, o kompozytowych kapitelach. Nawa główna, prezbiterium i ramiona transeptu nakryte są sklepieniami kolebkowymi, zaś nawy boczne sklepieniami krzyżowymi.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA pochodzi przeważnie z okresu baroku. Zespół rokokowych ołtarzy z 2. połowy XVIII w. został zakomponowany kulisowo. W ołtarzach tych umieszczone są obrazy z XVII i XVIII w., wśród nich oglądać można cztery dzieła Franciszka Lekszyckiego, bernardyna z tutejszego klasztoru, namalowane w latach 1659-64. Są to: Ostatnia Wieczerza w ołtarzu głównym, Upadek pod Krzyżem i Ukrzyżowanie w transepcie oraz św. Antoni Padewski w jednym z bocznych ołtarzy. Rzeźby do głównego ołtarza i dekorację cyborium wykonał w latach 1758-1759 Anton Gegenpauer, rzeźbiarz z Górnej Austrii. Do lewego ramienia transeptu przylega kaplica św. Anny. Znajduje się w niej piękna późnogotycka rzeźba św. Anny Samotrzeć, wykonana w warsztacie Wita Stwosza w końcu XV w. oraz interesujący obyczajowo obraz Taniec Śmierci z połowy XVII w. Do prawego ramienia transeptu przylega kaplica św. Szymona z Lipnicy, bernardyna zmarłego w tutejszym klasztorze w 1482 r. Znajduje się tam sarkofag świętego, wykonany z czarnego i czerwonego marmuru w 1680 r., z leżącą postacią zmarłego, która pochodzi z wcześniejsza nagrobka i została wykonana najpóźniej na początku XVII w. W kaplicy znajduje się też barokowy ołtarz wykonany z czarnego marmuru dębnickiego z obrazem św. Szymona w towarzystwie współbraci zakonnych, namalowany w 1685 r. przez Jana Gotharda Berghoffa z Wilna. W oknie kaplicy umieszczony jest witraż zaprojektowany przez Józefa Mehoffera i wykonany w 1946 r. w Wytwórni Witraży Braci Paczka w Krakowie. Cennym zabytkiem jest też barokowy prospekt organowy, wykonany w 1702 r. przez organmistrza bernardyna o. Euzebiusza Pasierbskiego, z organami pochodzącymi z początku XX w.

Tekst umieszczony 01.08.2009
Dziękuję Piotrowi Matodze za informacje na temat organów.

LITERATURA

Adamczewski J., Kraków od A do Z, Kraków 1992
Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Kraków 1978
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. IV, Miasto Kraków, cz. IV, Kazimierz i Stradom. Kościoły i klasztory, 1, pod red. I. Rejduch Samkowej i J. Samka, Warszawa 1987
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Kwaśniewicz K., Mauzoleum bł. Szymona z Lipnicy w krakowskim kościele bernardynów, [w:] Folia Historica Cracoviensa, vol. 8, Kraków 2002
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Rożek M., Gondkowa B., Leksykon kościołów Krakowa, Kraków 2003
Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek, Warszawa 2016
Strona internetowa: http://www.bernardyni.com.pl/

Kraków, kościół św. Bernardyna, bernardynów