Warszawa, kościół św. Kazimierza, sakramentek

Szczegóły: | Odsłony: 5670

Warszawa, kościół św. Kazimierza, sakramentek

Lokalizacja: Warszawa-Nowe Miasto, Rynek Nowego Miasta 2 (52.253195, 21.008798)
Budowa: 1688-1693
Architekt: Tylman z Gameren
Styl: barok

HISTORIA. Wybitnym dziełem dojrzałego baroku na ziemiach polskich jest wzniesiony w Warszawie kościół dla francuskiej kongregacji benedyktynek od Adoracji Najświętszego Sakramentu. Sakramentki bo tak brzmi popularna nazwa zakonu zostały w 1687 r. sprowadzone do Warszawy przez królową Marię Kazimierę Sobieską. Królowa wykupiła dla zakonnic pałac Kotowskich i ufundowała dla nich monumentalny kościół o formie kopułowego tabernakulum. Roboty budowlane prowadzone były w latach 1688-1693 według projektu spolonizowanego Holendra Tylmana van Gameren. Prace nad wystrojem wnętrza trwały do konsekracji świątyni w 1715 r. Autorem programu ideowego był Augustyn Locci Mł., doradca artystyczny rodziny Sobieskich. W 1944 r. w czasie powstania warszawskiego kościół uległ całkowitemu zniszczeniu. Bomby niemieckie zrzucone 31 sierpnia doprowadziły do zawalenia kopuły i sklepień oraz przebiły się do piwnic. Doszło do prawdziwej masakry bowiem pod murami śmierć poniosło około 1000 osób, wśród nich ranni powstańcy, ludność cywilna oraz księża i zakonnice. W latach 1948-52 kościół został zrekonstruowany pod kierunkiem Marii Zachwatowicz.

ARCHITEKTURA. Zbudowany jest na planie krzyża greckiego z ośmioboczną częścią centralną, nakrytą kopułą z latarnią i posadowioną na niskim ośmiobocznym tamburze. Krótkie, jednoprzęsłowe ramiona mieszczą prezbiterium, dwie kaplice i kruchtę z chórem muzycznym. Elewacje zewnętrzne opięte są pilastrami toskańskimi na wysokich cokołach, wspierającymi trójkątne frontony. Frontony te oraz latarnia posiadają dekorację sztukatorsko-rzeźbiarską. Są to m.in. herby Sobieskich i rodu d’Arqien. Wnętrze kościoła oświetlają równomiernie liczne okna rozmieszczone w ścianach elewacji i tamburze kopuły. Wewnątrz centralna ośmioboczna część otwarta jest do ramion krzyża wielkimi arkadami w formie łuków triumfalnych. Ściany zdobią pilastry na wysokich cokołach, dźwigające wydatne belkowanie. Ramiona nakryte są sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi. Chór zakonny łączy z prezbiterium wysoka arkada z kratą z lat 1771-74, która ocalała z wojennej pożogi.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Większość wyposażenia i wystroju kościoła uległa zniszczeniu podczas powstania warszawskiego. Taki los spotkał polichromię oraz trzy duże obrazy sztalugowe, przepadły ołtarze, nagrobki i epitafia. Zniszczeniu uległ także późnobarokowy pomnik nagrobny Marii Karoliny de Bouillon (zm. 1740), wnuczki Jana III Sobieskiego i dobrodziejki klasztoru. Został on wykonany w 1746 r. w Dreźnie przez włoskiego rzeźbiarza z Vicenzy Lorenzo Mattiellego. Fundatorami pomnika byli biskup Andrzej Załuski i wojewoda wileński Michał Kazimierz Radziwiłł zwany Rybeńko. Po wojnie udało się zebrać zachowane fragmenty i w 1961 r. zostały one uzupełnione przez rzeźbiarza Antoniego Szymanowskiego. W ołtarzu bocznym znajduje się obraz Matki Bożej Ostrobramskiej malowany przed 1962 r. W 30 rocznicę zburzenia kościoła w ścianę kościoła wmurowano pomnik upamiętniający ofiary tamtego wydarzenia. Pomnik ma formę marmurowego obramienia z napisem pamiątkowym w dolnej części oraz sgraffitowym obrazem zburzonej świątyni i urną ze znakiem Polski Walczącej w górnej części.

Rzut poziomy za Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980

LITERATURA

Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Żabicki J., Leksykon zabytków Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010
Strona internetowa: http://www.benedyktynki-sakramentki.org/
Strona internetowa: http://www.sztuka.net/

Warszawa, kościół św. Kazimierza, sakramentek