Warszawa, kościół św. Krzyża

Szczegóły: | Odsłony: 5883

Warszawa, kościół św. Krzyża, misjonarzy

Lokalizacja: Warszawa - Śródmieście, Krakowskie Przedmieście 3 (52.238750, 21.016980)
Budowa: 1679-1696, 1726-1754
Architekt: Józef Szymon Belotti, Józef Fontana i Jakub Fontana
Styl: barok i późny barok

Warszawski kościół św. Krzyża jest jedną z najważniejszych świątyń stolicy. Trudno wyobrazić sobie Krakowskie Przedmieście bez jego okazałej dwuwieżowej fasady. Kościół św. Krzyża znany jest również z radiowych mszy świętych, transmitowanych w każdą niedzielę przez Polskie Radio.

HISTORIA. Kościół zbudowany został dla księży misjonarzy w latach 1679-1696 według projektu Józefa Szymona Belottiego i z fundacji m.in. kardynała Michała Stefana Radziejowskiego, prymasa polski. Obecną późnobarokową fasadę otrzymał kościół w latach 1726-1754, wieże zostały zaprojektowane przez Józefa Fontanę zaś fasada jest dziełem Jakuba Fontany. Autorem rzeźb umieszczonych w fasadzie jest Jan Jerzy Plersch. Kościół mocno ucierpiał w czasie II wojny światowej. Najpierw we wrześniu 1939 r. podczas bombardowań zawaliło się sklepienie i zniszczeniu uległo część wyposażenia. Największe zniszczenia dotknęły kościół w czasie powstania warszawskiego, kiedy toczyły się tu zaciekłe walki powstańców z Niemcami. Przepadła wtedy większość wyposażenia a wieżę północną Niemcy wysadzili dla zagarnięcia dzwonów. Odbudowa kościoła prowadzona była w latach 1945-53. W latach powojennych stopniowo rekonstruowano też zniszczone elementy wyposażenia.

ARCHITEKTURA. Kościół złożony jest nawy ujętej po obu stronach rzędami kaplic, transeptu i prezbiterium zamkniętego ścianą prostą. Od frontu kościół poprzedzony jest dwuwieżową fasadą. Elewacje zewnętrzne: boczne i tylna posiadają skromne podziały ramowe. Kościół nakryty jest dachami dwuspadowymi nad prezbiterium i transeptem, dwuspadowy dach nad nawą główną przechodzi w bardziej spłaszczony nad kaplicami. Fasada frontowa, szeroka, pięcioosiowa, dwukondygnacjowa, z dwiema kwadratowymi wieżami po bokach. Fasada w pionie podzielona jest pilastrami, zaś w poziomie wydatnymi gzymsami. Wieże nakryte są barokowymi hełmami z latarniami zwieńczonymi iglicami. W środkowej części dolnej kondygnacji mieści się portal kolumnowy zamknięty trójkątnym przyczółkiem. Środkowa część górnej kondygnacji zamknięta jest łukiem półkolistym, nad którym znajdują się rzeźby aniołów adorujących Krzyż Święty. W polach bocznych dolnej kondygnacji znajdują się dwa mniejsze portale, nad którymi w półkolistych niszach umieszczone są posągi śś. Piotra i Pawła. Okna zwieńczone są naczółkami o segmentowych i trójkątnych zamknięciach. Wewnątrz ściany podzielone są pilastrami wspierającymi wydatny gzyms z belkowaniem, obiegający dookoła kościół. Wnętrza nakryte są sklepieniami kolebkowymi. Kaplice boczne otwarte są do nawy głównej a między sobą połączone są półkolistymi przejściami.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest w części oryginalne a w części zrekonstruowane po zniszczeniach wojennych. Ołtarz główny jest rekonstrukcją wykonanego w 1699 r. przez Mathiasa Hankisa barokowego ołtarza, umieszczony w nim obraz to także kopia oryginału namalowanego przez Jerzego Szymonowicza-Siemiginowskiego w końcu XVII w. W bocznych kaplicach ustawione jest sześć bocznych ołtarzy. Ołtarze z lewej są barokowe i pochodzą z XVII i XVIII w. Ołtarze po prawej są rekonstrukcją, jednak w jednym z nich zachował się obraz Kazanie św. Wincentego namalowany przez Szymona Czechowicza. Na chórze znajdują się wielkie 58-głosowe organy wykonane przez firmę Caecilia Salzburg - Wien. Na ścianach kościoła umieszczonych jest wiele epitafiów i tablic pamiątkowych poświęconych wybitnym przedstawicielom narodu polskiego. Godne uwagi są szczególnie dwa epitafia, w które wmurowane zostały serca zmarłych: Fryderyka Chopina (zm. 1849), wybitnego kompozytora i pianisty oraz Władysława Reymonta (zm. 1925), polskiego pisarza i noblisty. Swoje epitafia w kościele mają też: Bolesław Prus, Józefa Ignacy Kraszewski, Juliusz Słowacki, Adam Mickiewicz oraz gen. Władysław Sikorski. W dolnym kościele pochowany został m.in. Stanisław Małachowski (zm. 1809), marszałek Sejmu Wielkiego. Przed kościołem ustawiona jest rzeźba Chrystusa dźwigającego Krzyż, wykonana w 1858 r. przez Andrzeja Pruszyńskiego.

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010

LITERATURA

Kowalczykowa E., Kościół Św. Krzyża, Warszawa 1975
Mórawski K., Głębocki W., Warszawa. Mały przewodnik, Warszawa 1997
Sztuka polska. T. 4, Wczesny i dojrzały barok, Oprac. zb., Arkady 2013
Żabicki J., Leksykon zabytków Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010
Strona internetowa: http://www.swkrzyz.pl

Warszawa, kościół św. Krzyża. misjonarzy