Kraków, kościół Nawiedzenia NMP, karmelitów na Piasku

Szczegóły: | Odsłony: 3518

Kraków, kościół Nawiedzenia NMP, karmelitów na Piasku

Lokalizacja: Kraków - Piasek, Karmelicka 19 (50.065131, 19.931744)
Budowa: 1656-1679
Styl: barok

HISTORIA. Pierwotny gotycki kościół na tym miejscu zbudowany został z inicjatywy królowej Jadwigi Andegaweńskiej. Prace przy jego budowie trwały od 1390 r., a już w 1397 r. kościół przekazano sprowadzonym z Pragi karmelitom. W 1597 r. w podczas walk z wojskami arcyksięcia Maksymiliana Habsburga w kościele wybuchł pożar i zawaliła się część sklepienia. W latach 1637-38 przy kościele wzniesiono barokową kaplicę MB Piaskowej według projektu architekta włoskiego Giovanniego Trevano. W latach 1643-45 powstała druga kaplica MB Szkaplerznej. W 1655 r. podczas oblężenia Krakowa przez Szwedów kościół uległ niemal całkowitemu zniszczeniu. Odbudowany został w latach 1656-1679 w stylu barokowym. W XVIII w. dobudowano dwie wieże przy prezbiterium. W 1797 r. przeniesiono do kościoła karmelitów parafię z przewidzianego do rozbiórki kościoła św. Szczepana.

ARCHITEKTURA. Kościół złożony jest z bazylikowego, czteroprzęsłowego korpusu o trzech nawach, z kaplicą MB Piaskowej od południa oraz z prezbiterium o czterech przęsłach, zakończonego od wschodu dwiema wieżami i kaplicą MB Szkaplerznej od południa. Okazała fasada zachodnia o dwóch kondygnacjach, rozczłonkowana jest parami toskańskich pilastrów. W dolnej kondygnacji portale barokowe, z nich środkowy ujęty w dwie kolumny i zwieńczony półkolistym, przerwanym przyczółkiem z herbem karmelitów. Górna kondygnacja z dużym, zamkniętym półkoliście oknem na osi, ujęta została parą obelisków, całość wieńczy trójkątny przyczółek z krzyżem. W południowej elewacji kościoła znajduje się Ogrojec z malowanym w 1937 r. widokiem Jerozolimy w tle według szkicu Józefa Mehoffera. Kościół nakryty dachami dwuspadowymi z barokową wieżyczką na sygnaturkę, miedzy korpusem nawowym a prezbiterium. Wewnątrz sklepienia kolebkowe, w prezbiterium z lunetami. Nawy boczne otwarte do głównej półkoliście zamkniętymi arkadami, chór muzyczny przebudowany w 1929 r. przez Franciszka Mączyńskiego. Kaplica Matki Bożej Piaskowej w części centralnej zbudowana jest na planie kwadratu i nakryta kopułą z latarnią. W kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej sklepienia kolebkowe z lunetami ozdobione dekoracją stiukowa. Chór muzyczny, barokowy, z półkoliście wypukłym parapetem z 1704 r.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W wyposażeniu kościoła zwraca uwagę ogromny ołtarz główny, barokowy o trzech kondygnacjach wykonany w latach 1698-99 z czarnego marmuru, przez krakowskiego snycerza Jerzego Hankisa. W dolnej kondygnacji ołtarza umieszczona jest płaskorzeźbiona scena Nawiedzenia św. Elżbiety przez Marię. Powyżej także płaskorzeźbiona scena Ofiarowania przez Matką Boską szkaplerza św. Szymonowi Stockowi. W prezbiterium warto zwrócić jeszcze uwagę na barokowe stalle wykonane również przez Jerzego Hankisa, z obrazami w zapleckach, ze scenami z życia św. Eliasza, malowanymi w 1752 r. W nawie głównej uwagę zwracają dwie ambony z baldachimami, wykonane w 1938 r. w stylu hiszpańskiego rokoka, jedna ustawiona na konfesjonale druga stanowi podstawę dla rzeźby św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Na chórze ustawiony jest późnobarokowy prospekt organowy z 1738 r. W nawach bocznych utworzono po trzy kaplice w każdej, z ołtarzami późnobarokowymi i rokokowymi. W jednym z ołtarzy nawy północnej znajduje się wizerunek Matki Bożej, pochodzący z klasztoru karmelitów we Lwowie. W nawie północnej znajduje się jeszcze pomnik nagrobny Marii z Trzebińskich Sołtykowej (zm. 1818), w formie trumny ustawionej na skale pod wierzbą płaczącą. W kaplicy MB Piaskowej zwraca uwagę namalowany w końcu XV w. na zewnętrznej ścianie kościoła łaskami słynący wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem, obecnie jest on umieszczony w zaprojektowanym przez Antoniego Smuglewicza ołtarzu, wykonanym w 1786 r. fundacji bpa krakowskiego Kajetana Sołtyka. W 1883 r. obraz został ukoronowany papieskimi koronami zaprojektowanymi przez Jana Matejkę. Kopułę i sklepienia bocznych przybudówek zdobi polichromia wykonana przez Jana Piotra Molitora w 1756 r. W ołtarzu w kaplicy MB Szkaplerznej umieszczono łaskami słynący obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVII w. Tam też znajdują się stalle ozdobione ornamentem i rzeźbami m.in. przez snycerza Wojciecha Rojowskiego.

W południowej ścianie kościoła, od strony ul. Garbarskiej znajduje się odciśnięta stopa, tzw. stopka królowej Jadwigi, związane z legendą o wizycie królowej na placu budowy świątynii.

LITERATURA

Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Kraków 1978
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Rożek M., Gondkowa B., Leksykon kościołów Krakowa, Kraków 2003
Strona internetowa: www.karmel.krakow.pl/parafia/index.htm

Kraków, kościół Nawiedzenia NMP, karmelitów na Piasku