Kraków, kościół św. Katarzyny i św. Małgorzaty

Szczegóły: | Odsłony: 3543

Kraków, kościół św. Katarzyny i św. Małgorzaty, augustianów

Lokalizacja: Kraków - Kazimierz, ul. Augustiańska 7 (50.049352, 19.941188)
Budowa: 1715 -1725
Styl: 2. połowa XIV w.

HISTORIA. Między ulicami Skałeczną, Augustiańską i Paulińską w dawnym mieście Kazimierz znajduje się rozległy zespół budynków klasztoru augustianów, którzy przybyli do Krakowa z Pragi w 1342 r. Pierwszy murowany kościół dla zakonników ufundował król Polski Kazimierz Wielki. Po pożarze i zniszczeniu tego kościoła w 1365 r. Kazimierz Wielki wydał ponownie akt fundacyjny. Do 1378 r. ukończono prezbiterium, zaś przed końcem XIV w. zakończono budowę korpusu. W 1443 r. trzęsienie ziemi zniszczyło sklepienie prezbiterium, które wkrótce odbudowano. Następnie w latach 1502-13 nakryto sklepieniem nawę główną. W 1556 r. w czasie pożaru spłonęła biblioteka, dwadzieścia cztery ołtarze, dzwony oraz sklepienia nawy, które odbudowane do 1562 r. W 1. połowie XIX w. zły stan budowli doprowadził do kolejnego zawalenia sklepień, od tego momentu rozpoczęły się prace rekonstrukcyjne i restauracyjne, które z przerwami trwały do początku XX w.

ARCHITEKTURA. Gotycki kościół złożony jest z trójnawowego, bazylikowego korpusu o czterech przęsłach oraz z czteroprzęsłowego prezbiterium zamkniętego pięciobocznie. Do korpusu przylegają od południa kruchta a od zachodu kaplica św. Moniki, pozostałe kaplice przylegające do prezbiterium, zostały wydzielone z krużganków. Nad nawą główną rekonstruowane sklepienie gwiaździste, nad nawami bocznymi sklepienia krzyżowe. Do kościoła prowadzi gotycka kruchta południowa o ciosowej elewacji, która dzięki bogatej dekoracji uważana jest za najpiękniejszy w Małopolsce przykład kamieniarki gotyckiej. Bogate obramienie ma też wewnętrzny portal w kruchcie, z laskowaniami i dekoracją roślinną. Kruchtę nakrywa sklepienie gwiaździste. Kaplica św. Moniki ufundowana została w 1402 r. przez Ścibora ze Ściborzyc, wojewodę siedmiogrodzkiego, polskiego magnata pozostającego na usługach Zygmunta Luksemburskiego, króla Czech i Węgier. Nakryta jest czteropolowym sklepieniem krzyżowo-żebrowym, wspartym na smukłym ośmiobocznym filarze.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Dominującym elementem wyposażenie jest dużych rozmiarów manierystyczny ołtarz główny z 1634 r. o bogatej dekoracji snycerskiej z obrazem Mistyczne zaślubiny św. Katarzyny Aleksandryjskiej z 1674 pędzla Andrzeja Wenesty z 1674 r. W nawie północnej warto zwrócić uwagę na zawieszone na ścianie duże obrazy ze scenami z życia św. Augustyna, malowane przez Zachariasza Dzwonowskiego w latach 1631-36, zaś obok ołtarza św. Augustyna wmurowana jest manierystyczna płaskorzeźba Chrystus w Ogorojcu. W nawie południowej zwraca uwagę manierystyczny pomnik nagrobny Wawrzyńca Spytka Jordana (zm. 1568), kasztelana krakowskiego, wykonany na początku XVII w. w warsztacie pińczowskim, z leżącą postacią zmarłego oraz siedzącymi postaciami członków jego rodziny. W nawie tej wiszą dwa interesujące obrazy barokowe, oba malowane na desce, pierwszy nosi tytuł Koło Śmierci a drugi zawieszony nad wejściem do kaplicy św. Moniki przedstawia Matkę Boską z "kotwicą zbawienia" z 1647 r. W ołtarzu kaplicy znajduje się łaskami słynący obraz Matki Boskiej Dobrej Rady. Kaplica ta stanowi klauzurowe oratorium ss. augustianek i dostępna jest tylko raz w roku (26 IV - święto MB Dobrej Rady). Do sąsiedniego żeńskiego klasztoru prowadzi przejście przerzucone nad ulicą Skałeczną i wsparte na dwóch arkadach.

KRUŻGANKI KLASZTORNE. Do kościoła przylegają krużganki klasztorne, w których zwracają uwagę gotyckie i renesansowe malowidła ścienne oraz portale. Oryginalny jest też pomnik nagrobny Jana Mrowińskiego, rajcy kazimierskiego (zm. 1580), wykonany około 1577 r. zapewne przez Hieronima Canavesiego. Z krużganków wyodrębniono kilka kaplic: św. Doroty, MB Pocieszenia i bł. Izajasza Bonera. Jako pierwszą mijamy gotycką kaplicę św. Doroty, nakrytą sześciopolowym sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W kaplicy MB Pocieszenie warto obejrzeć malowidło ścienne z początku XVI w., ze sceną Świętej rozmowy Matki Boskiej ze śś. Augustynem i Mikołajem z Tolentynu. Obok znajduje się barokowa kaplica bł. Izajasza Bonera tutejszego zakonnika zmarłego w 1471 r. w opinii świętości, z jego doczesnymi szczątkami.

LITERATURA

Adamczewski J., Kraków od A do Z, Kraków 1992
Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Kraków 1978
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. IV, Miasto Kraków, cz. IV, Kazimierz i Stradom. Kościoły i klasztory, 1, pod red. I. Rejduch Samkowej i J. Samka, Warszawa 1987
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Rożek M., Gondkowa B., Leksykon kościołów Krakowa, Kraków 2003

Kraków, kościół św. Katarzyny i św. Małgorzaty, augustianów