małopolskie
Kraków, kościół św. Andrzeja
Marek SztorcKraków, kościół św. Andrzeja, klarysek
Lokalizacja: Kraków-Stare Miasto, ul. Grodzka 54 (50.056595, 19.938387)
Budowa: 1079-98
Styl: romanizm
HISTORIA. Jedna z najstarszych świątyń Krakowa została wzniesiona w latach 1079-98 z fundacji palatyna księcia Władysława Hermana, Sieciecha jako budowla o charakterze obronnym. Długosz podaje, że w czasie najazdu tatarskiego w 1241 r., położony wtedy poza murami miasta kościół oparł się najeźdźcom. W 1320 r. kościół przejęły klaryski, które do dziś się nim opiekują. Jest to typowa budowla romańska o grubych murach wzniesionych z kamienia.
ARCHITEKTURA. Świątynia złożona jest z bazylikowego, trójnawowego korpusu o dwóch przęsłach oraz prezbiterium zamkniętego półkolistą apsydą. Nad wschodnim przęsłem naw bocznych wyodrębniony jest transept, który nie wystaje jednak poza lico murów. Całość od ulicy Grodzkiej poprzedza okazała elewacja zachodnia z dwiema wieżami, przeprutymi dwudzielnymi oknami tzw. biforiami i nakrytymi barokowymi hełmami z 1639 r. W dolnej części masywu wieżowego znajduje się duże okno zamknięte półkoliście, powyżej zaś okno trójdzielne tzw. triforium. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Na początku XVIII w. wnętrze zostało gruntownie zbarokizowane i posiada bardzo bogaty wystrój malarski i rzeźbiarski. Twórcą sztukaterii jest Baltazar Fontana, zaś autorem polichromii jest Karol Dankwart lub co mniej prawdopodobne Innocento Monti. Późnobarokowy ołtarz główny został zaprojektowany prawdopodobnie przez Franciszka Placidiego. W jego polu głównym umieszczony jest obraz patrona świątyni, obok zaś ustawiony jest XVIII-wieczny ołtarz bł. Salomei, założycielki polskich klarysek. Warto też zwrócić uwagę na rokokową ambonę w kształcie łodzi z 3. ćw. XVIII w. oraz pochodzące z tegoż czasu chór muzyczny i organy na północnej ścianie prezbiterium.
LITERATURA
Adamczewski J., Kraków od A do Z, Kraków 1992
Dobrowolski T., Sztuka Krakowa, Kraków 1978
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. IV, Miasto Kraków , cz. II, Kościoły i klasztory Śródmieścia, 1, Warszawa 1971
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Rożek M., Gondkowa B., Leksykon kościołów Krakowa, Kraków 2003
Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., pod. red. M. Walickiego, Warszawa br.
Kraków, kościół św. Andrzeja, klarysek
Kościoły w Krakowie
Kraków, katedra św. Stanisława i św. Wacława
Kraków, kościół Wniebowzięcia NMP (Mariacki)
Kraków, kościół św. Franciszka, franciszkanów
Kraków, kościół św. Trójcy, dominikanów
Kraków, kościół św. Andrzeja
Kraków, kościół św. Katarzyny i św. Małgorzaty
Kraków, kościół Bożego Ciała
Kraków, kościół św. Krzyża
Kraków, kościół św. Piotra i św. Pawła
Kraków, kościół św. Anny
Kraków, kościół św. Piotra i św. Pawła, benedyktynów w Tyńcu
Kraków, kościół Wniebowzięcia NMP i św. Wacława, cystersów
Kraków, kościół Wniebowzięcia NMP, kamedułów na Bielanach
Kraków, kościół św. Barbary
Kraków, kościół Przemienienia Pańskiego, pijarów
Kraków, kościół Nawrócenia św. Pawła, misjonarzy
Kraków, kościół św. Floriana
Kraków, kościół św. Bernardyna, bernardynów
Kraków, kościół św. Marka
Kraków, kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława biskupa
Kraków, kościół św. Marcina
Kraków, kościół św. Franciszka Salezego, wizytek
Kraków, kościół Nawiedzenia NMP, karmelitów na Piasku
Kraków, kościół Trójcy Przenajświętszej, bonifratrów
Kraków, kościół św. Wojciecha
Kraków, kościół Najświętszego Salwatora
Kraków, kościół św. Łazarza
Kraków, kościół św. Grzegorza
Kraków, kościół św. Teresy od Jezusa i św. Jana od Krzyża
Kraków, kościół Zwiastowania NMP, kapucynów
Kraków, kościół św. Bartłomieja
Kraków, kościół św. Józefa
Kraków, kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
Kraków, kościół św. Stanisława Kostki
Kraków, kościół św. Szczepana
Kraków, kościół Matki Bożej Zwycięskiej
Kraków, kościół Matki Bożej Królowej Polski (Arka Pana)