Warszawa, kościół NMP Łaskawej, jezuitów

Szczegóły: | Odsłony: 3349

Warszawa, kościół NMP Łaskawej, jezuitów

Lokalizacja: Warszawa, ul. Świętojańska 10 (52.248882, 21.013072)
Budowa: 1609-1626
Styl: barok

HISTORIA. Jezuici przybyli do Warszawy w 1598 r. i zamieszkali w darowanej im przez ks. Piotra Skargę kamienicy tzw. Sylwestrowskiej. Budowę obecnego kościoła rozpoczęli jezuici w 1609 r. dzięki wsparciu króla Zygmunta III Wazy i innych dobroczyńców. Krótko po konsekracji kościoła w 1626 r. dostawiono od północy trzy kaplice a do fasady kruchtę. Przez cały XVII w. prowadzono prace przy wyposażaniu kościoła, jego dobrodziejami byli m.in. król Władysław IV Waza i jego żona Cecylia Renata, król Jan Kazimierz Waza, biskup włocławski Karol Ferdynand Waza i król Jan III Sobieski. W XVIII w. połączono kaplice północne tworząc coś w rodzaju nawy. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r. kościół został przejęty przez Komisję Edukacji Narodowej i przemianowany na kościół szkolny. Przejściowo od 1828 r. kościół użytkowany był jako skład wełny Banku Polskiego. W 1834 r. kościół przejęli pijarzy, którzy opiekowali się nim do kasaty swojego zakonu w 1864 r. Następnie świątynia pełniła funkcję kościoła pomocniczego w parafii katedralnej. Wreszcie w 1918 r. kościół wrócił w ręce zakonu jezuitów. Został spalony w czasie powstania warszawskiego w 1944 r. a następnie wysadzony przez Niemców. Po wojnie w latach 1950-57 kościół został odbudowany z przywróceniem formy sprzed zniszczenia.

ARCHITEKTURA. Jest to obiekt manierystyczno-barokowy, złożony z trójprzęsłowej nawy i prezbiterium, którego półkoliście zamknięta apsyda wtopiona jest w budynek klasztorny. Po bokach apsydy znajdują się zakrystie a obok wznosi się wieża. Przy prezbiterium od północy dostawiona jest kaplica Pana Jezusa. Do dwóch przęseł nawy od północy przylega kaplica Najświętszego Sakramentu a dalej dwuprzęsłowe pomieszczenie pełniące dawniej funkcję przedsionka, występujące przed fasadę. Fasada jest trójosiowa, w dolnej części podzielona pilastrami korynckimi podtrzymującymi wydatne, przełamujące się belkowanie z silnie wysuniętym gzymsem. Portal, okna nad nim i boczne wnęki zostały na nowa zaprojektowane w związku z rezygnacją odbudowy przedsionka. Trójkątny szczyt ozdobiony jest uproszczonymi pilastrami toskańskimi, trójkątnymi spływami i postumentami z obeliskami. Nawa główna i prezbiterium nakryte są wspólnym dachem dwuspadowym, nad apsydą wznosi się smukła eliptyczna kopuła, wsparta na bębnie przeprutym oknami. Wieża podzielona gzymsami na cztery kondygnacje, u dołu kwadratowa, u góry przechodząca w ośmiobok. Najwyższa kondygnacja posiada formę latarni z arkadowymi otworami i pilastrami opinającymi ją w narożach. Wieżę wieńczy barokowy hełm z latarnią i sterczynami. Wewnątrz ściany nawy rozczłonkowane są zdwojonymi pilastrami dźwigającymi przełamujące się belkowanie z silnie wysuniętym gzymsem. Nawa nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami z dekoracją stiukową typu lubelskiego. Nad apsydą wznosi się kopuła na bębnie, także kaplica Pana Jezusa nakryta jest owalną w rzucie kopułą. Chór muzyczny jest klasycystyczny i pochodzi z lat 1834-36.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ruchome wyposażenie kościoła prawie zupełnie przepadło w czasie II wojny światowej. W ołtarzu głównym warto obejrzeć barokowy obraz Matki Bożej Łaskawej, uznanej w 1664 r. za patronkę Warszawy, sprowadzony z włoskiej Faenzy około 1650 r. do kościoła pijarów, przeniesiony do kościoła jezuitów po 1834 r. W kaplicy Pana Jezusa znajduje się barokowy krucyfiks z 1. połowy XVII w. XVII w. Ponadto w podziemiach kościoła umieszczono pozostałości nagrobków i tablic epitafijnych zniszczonych w czasie ostatniej wojny. W 2009 r. Igor Mitoraj wykonał drzwi do kościoła, przedstawiające scenę Zwiastowania, z płaskorzeźbami Marii i dwóch aniołów. W pobliżu wejścia ustawiona jest też barokowa rzeźba niedźwiedzia, wykonana w połowie XVIII w. przez Jana Jerzego Plerscha do kościoła pijarów.

Rzut poziomy za: Katalog Zabytków Sztuki, T XI, cz. 1 Stare Miasto, IS PAN 1993

LITERATURA

Katalog Zabytków Sztuki, T XI, cz. 1 Stare Miasto, IS PAN 1993
Mórawski K., Głębocki W., Warszawa. Mały przewodnik, Warszawa 1997
Żabicki J., Leksykon zabytków Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010
Strona internetowa: http://www.polskieradio.pl/24/290/Artykul/179603,Drzwi-Mitoraja (dostęp 10.07.2016)

Warszawa, kościół NMP Łaskawej, jezuitów