Warszawa, kościół św. Franciszka, franciszkanów

Szczegóły: | Odsłony: 3114

Warszawa, kościół św. Franciszka, franciszkanów

Lokalizacja: Warszawa - Nowe Miasto, Zakroczymska1 (52.253595, 21.006460)
Budowa: 1679 - po 1717
Architekt: Jan Chrzciciel Ceroni, Karol Bay
Styl: barok

HISTORIA. Franciszkanie przybyli do Warszawy w 1646 r. za sprawą króla polskiego Władysława IV Wazy. Pierwsze drewniane zabudowania klasztoru spalili Szwedzi w czasie Potopu. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1679 r. według projektu Jana Chrzciciela Ceroniego. Prace budowlane finansowali m.in. król Jan III Sobieski i Adam Kotowski, stolnik wyszogrodzki. Mimo tego wkrótce budowę przerwano z braku środków i wznowiono dopiero w 1717 r. dzięki wsparciu Jerzego Lubomirskiego, wojewody krakowskiego. Pierwotny projekt zmodyfikował Karol Bay a w 1788 r. fasadę przekształcił Józef Boretti. W 1944 r. podczas powstania warszawskiego kościół został zbombardowany w wyniku czego zawaliły się sklepienia. Przetrwały natomiast ściany boczne, co ułatwiło szybką odbudowę zakończoną w 1947 r.

ARCHITEKTURA. Kościół jest budowlą barokową, złożoną z krótkiego, trójnawowego korpusu o układzie bazylikowym, transeptu i dwuprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego półkoliście. Do prezbiterium po bokach przylegają kaplica i zakrystia ze skarbcem. Korpus poprzedza dwuwieżowa fasada, o dwóch kondygnacjach rozdzielonych wydatnym gzymsem. Wieże wysunięte są do przodu i opięte w narożach pilastrami. Środkowa część fasady rozczłonkowana jest zwielokrotnionymi pilastrami oraz pół i ćwierć kolumnami. Fasadę wieńczy szczyt schodkowy z krzyżem. Portal środkowy nakryty jest trójkątnym naczółkiem a powyżej umieszczona jest tablica fundacyjna z herbem Jerzego Lubomirskiego. Pozostałe zewnętrzne elewacje posiadają skromne podziały ramowe. Prezbiterium i nawę główną nakrywa wspólny dach dwuspadowy, przedzielony kalenicą również dwuspadowego dachu nad transeptem. Nawy boczne, kaplica i zakrystia nakryte są dachami jednospadowymi. Ściany wewnątrz kościoła rozczłonkowane są pilastrami kompozytowymi. Prezbiterium i nawę główną nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami, w nawach bocznych sklepienia krzyżowe. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych arkadami filarowymi o półkolistych zamknięciach.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Mimo zniszczeń zachowała się duża część oryginalnego, przeważnie barokowego wyposażenia, są to boczne ołtarze, rzeźby, obrazy, epitafia i organy. W prezbiterium ustawiony jest całkowicie zrekonstruowany ołtarz główny z obrazem Stygmatyzacja św. Franciszka, dziełem Matthiasa Kargena z XVII w. Inny obraz tego malarza, przedstawiający św. Antoniego umieszczony jest w ołtarzu w prawym ramieniu transeptu. Na lewej ścianie prezbiterium zawieszony jest cenny obraz Chrystus w Ogrojcu, będący dziełem wybitnego śląskiego malarza Michaela Willmana z 1661 r. Podobnie jak wiele innych dzieł sztuki z Dolnego Śląska został po wojnie wywieziony do Warszawy. Obok znajduje się późnobarokowa ambona z lat 1732-36, częściowo zrekonstruowana po wojnie. W ołtarzu lewego ramienia transeptu znajduje się rzeźbiona Grupa Ukrzyżowania, której krucyfiks przypisuje się Andrzejowi Schluterowi, wybitnemu gdańskiemu rzeźbiarzowi, działającemu w Warszawie do 1694 r. W rokokowym ołtarzu w lewej nawie umieszczony jest obraz św. Józefa Dzieciątkiem, być może autorstwa francuskiego malarza Claude Collota. Warto też zajrzeć do kaplicy po lewej stronie prezbiterium, gdzie znajduje cenna relikwia, zatopiona w wosku dłoń św. Witalisa. Obok w rokokowym ołtarzu umieszczony jest obraz Matki Bożej Pocieszenia z przed 1657 r. Na chórze muzycznym w neobarokowym prospekcie znajdują się 43-głosowe organy wykonane przez organmistrza Wacława Biernackiego w 1925 r.

Rzut poziomy za: Żabicki J., Leksykon zabytków Mazowsza i Podlasia, Arkady 2010

LITERATURA

Żabicki J., Leksykon zabytków Mazowsza i Podlasia, Arkady 2010
Strona internetowa: http://warszawa.wikia.com/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_
%C5%9Bw._Franciszka_Serafickiego (dostęp 10.01.2014)
Strona internetowa: http://www.warszawa.franciszkanie.pl/index.php?page=historia-2 (dostęp 10.01.2014)

Warszawa, kościół św. Franciszka, franciszkanów